Spurrie (Spergula arvensis) is een bleekgroene plant uit de familie van de anjer, die het erg goed doet op arme zandgronden, zoals de landbouwgronden rond Tilburg. Het diende als voedsel voor de koeien en werd ingezaaid na de oogst van het hoofdgewas (meestal rogge). Bovendien hielp spurrie tegen het verstuiven van de grond, en zorgde voor bemesting van de grond.
Laat in het najaar had Spurrie een typische geur die kenmerkend was voor de stad. Ad Daalderop daarover:
“In de zomer geurde het zwaar en zoet naar de bramen en de rogge, en in de herfst eerst naar de appels, en daarna hevig naar de spurrie , een veevoer dat je nu nooit meer ziet – en ruikt. 1)
Het oogsten van spurrie was zware aangelegenheid, daarom werden koeien vaak liever op het land aangelijnd om ervan te eten. Voor Allerheiligen op 1 november moest er geoogst worden in verband met de kans op nachtvorst.
Stond het vee al binnen dan werd er handmatig geoogst en door het koude weer, en de vochtigheid, was dat helemaal geen pretje.
“(…) hebben we op de eerste plaats “spurrie”, een nagenoeg verdwenen akkerproduct, dat onze boeren eertijds voor veevoeder plachten te gebruiken. Men gebruikte het in de “baomistijd”, in de tijd dat het vee in hoofdzaak op stal stond. Hoewel uitstekend veevoer kon men het maar een drie weken gebruiken, daarna rotte het weg, vertelde ons een boer. Zo heeft dit woord wel zijn beste tijd gehad.”2)
Van het woord spurrie bestaan in het Tilburgse dialect een aantal uitdrukkingen:
“Ge kunt spurrie in oew ore zaaie” – Spurrie kiemt heel snel, vandaar de uitdrukking dat je spurrie in je oren kunt zaaien
“Ge lijkt wel een spurrietreejer” – Spurriezaad is heel licht en waait makkelijk weg, daarom moest het zaad na het inzaaien platgetreden worden. Dat deed men door plankjes onder de klompen te doen om daarna over de akker te lopen. 3)
Noten:
1) Ad Dalderop in zijn artikel “Tilburg, geurigste stad van het land.”
2) Pierre van Beek in Taalplastiek nr 2