De zomer van 2020 was zeer warm en dat heeft vooral te maken met de warme juni en de extreem warme augustus.
Regelmatig trokken stevige regen- en onweersbuien over het land met hagel en windstoten, waardoor de plaatselijke verschillen groot waren. Daarnaast beleefden we in augustus een zomerstorm. Het zeer warme zomerseizoen kwam mede tot stand door de vele uren zonneschijn.
Temperatuur
Met in De Bilt een gemiddelde etmaaltemperatuur van 18,3°C tegen normaal 17,0°C was de zomer voor het derde jaar op rij zeer warm. De zomer eindigt daarmee op de zesde plek in de lijst van warmste zomers sinds 1901. De zomers van 2018 en 2019 staan respectievelijk op de 1e en 4e plaats van warmste ooit.
De zomer begon meteen zeer warm met een junimaand die op de zevende plek terecht kwam van warmste junimaanden ooit waargenomen samen met 2007 en 2018. Het gemiddelde kwam namelijk uit op 17,5°C tegen 15,6°C normaal. Op 2 juni werd in Tilburg al de 30 graden gepasseerd. Daarmee was het de eerste tropische dag van het jaar in die regio. Van 4 tot en met 7 juni werd het echter nergens in het land warmer dan 20 graden en daarna gebeurde dat tot en met de 11e alleen nog in het zuiden. In het midden van Brabant werd het op de 5e maximaal 14,2°C en op de Waddeneilanden bleef het kwik steken op een graad of 12.
In de nacht van 9 op 10 juni werd de laagste minimumtemperatuur van de zomer bereikt: Wijk aan Zee noteerde 3,4°C. Aan de grond was het deze zomer op 9 juni het koudst met in Eelde 1,0°C. Vanaf de 11e steeg het kwik, waarbij Berkel-Enschot op 12 en 13 juni respectievelijk 28,8°C en 28,6°C registreerde. Vervolgens bleef het tot en met de 22e warm met gemiddeld 23 tot 24 graden. Daarna werd het zeer warm en regionaal ontstond een hittegolf die tot en met de 27e zou duren, zoals in Berkel-Enschot waar vijf zomerse dagen werden geteld waarvan drie tropisch.
In De Bilt werd op 26 juni de 30 graden gepasseerd en daarmee werd de eerste officiële tropische dag van 2020 in de boeken geschreven. De warmte werd in de nacht van 25 op 26 juni aangevoerd, waardoor in het westen de temperatuur plaatselijk niet onder de 20 graden kwam en dan spreken we van een tropische nacht. De laatste drie dagen van de maand verliepen met temperaturen rond of iets onder normaal.
Dat zette in juli verder door, waardoor we voor het eerst dit jaar te maken kregen met een koude maand. Want de hooimaand noteerde 17,0°C als gemiddelde etmaaltemperatuur tegen 17,9°C normaal. Langdurige perioden van warm zomerweer ontbraken in juli. In Tilburg werd op vier dagen de 20 graden zelfs niet gehaald. Op 9 juli was het in het noorden echt koud, want daar schommelde de temperatuur in Leeuwarden en op Vlieland rond een graad of 14. Maar door de wind lag de gevoelstemperatuur op het einde van de middag in het Groningse Lauwersoog op 12,0°C en op Vlieland een maximum van 11 graden. In de nacht van 10 op 11 juli zakte het kwik in Hupsel en Eelde naar 5,5°C en een nacht later werd het 5,6°C in Twenthe en opnieuw Hupsel. Aan de grond werd het nog kouder: van 4,1°C in Gilze-Rijen tot 2,4°C in Twenthe.
Vanaf de 13e kregen we wat plaagstootjes van de warmte, waardoor het voor het eerst deze maand zomers werd in Brabant en Limburg, zoals de 25,5°C in Berkel-Enschot en Ell en de 26,0°C in Arcen. De volgende dag dook Brabant alweer onder de 20 graden. Pas van de 17e werd het echt warm en kregen we alleen maar warme dagen tot het einde van de maand. Enkele daarvan groeide uit tot zomerse en uiteindelijk tropische waarden. Op 30 juli steeg het kwik al naar 28 tot 29 graden.
Maar deze dag begon met slechts 5,5°C in zowel Eelde als Hupsel. Aan de grond werd het op tien centimeter hoogte nog kouder, waarbij Eelde en Twenthe het koudst waren met respectievelijk 2,4°C en 2,6°C. Maar in de loop van de dag stroomde warme lucht binnen en werd het op de laatste julidag 36,7°C in Westdorpe. En dat leidde tot een nieuw dagrecord, want nog nooit was het op 31 juli in ons land zo warm. In Brabant en Limburg werden op alle stations op die dag het eigen record aangescherpt. Het vorige landelijke record stond op 34,1°C uit 1995 waargenomen in Arcen. In De Bilt bleef de temperatuur steken op 32,0°C, waarmee we officieel niet mogen spreken van de warmste 31 juli ooit. Want daar staat het record nu nog steeds op 32,3°C uit 1995.
Het was een opmaat voor een zeer warme oogstmaand die een hittegolf zou produceren die zeer weerga niet kende, waarbij vele dagrecords sneuvelden. De hittegolf begon op de 5e en duurde tot en met 17 augustus en zo’n lange duur heeft in augustus nog nooit plaatsgevonden. Het bijzondere daarbij was wel de recordlange reeks van tropische dagen van 6 t/m 13 augustus in De Bilt: acht stuks achter elkaar en dat is nog nooit vertoond. Ook de weekgemiddelde maximumtemperatuur was met 33,2°C hoger dan ooit en lag 1,2°C boven het vorige record van 1975.
Op de 16e werd het in De Bilt ook nog tropisch, waardoor het totaal deze maand op negen uitkwam. Nooit eerder telde augustus zoveel tropische dagen. In het zuidoosten van het land hield de hittegolf zelfs aan tot en met de 22e. Op 8 augustus werd het in Arcen 37,0°C en daarmee werd het de hoogste maximumtemperatuur van deze zomer.
Zoals gezegd sneuvelde vele (dag)records. Zo werd de hoogste maximumtemperatuur gebroken op 9, 10, 11 en 13 augustus en voor de hoogste minimumtemperatuur gebeurde dat op 10, 11, 12, 13 en 15 augustus. Tenslotte werden ook nog eens de hoogste gemiddelde etmaaltemperaturen gebroken: 9, 10, 11 en 13 augustus waren de dagen. Niet alleen overdag was het warm, maar ook ’s nachts. Die schommelden tussen 9 en 15 augustus tussen de 18,4°C en 21,5°C, met een weekgemiddelde van 19,7ºC. Het vorige record uit 2014 stond op 18,1°C. In De Bilt kwam de minimumtemperatuur op drie dagen zelfs niet onder de 20 graden uit.
Ofwel drie tropische nachten en normaal komt dit minder dan een keer per jaar voor. Op de 20e steeg het kwik in Brabant en Limburg opnieuw naar de 30 graden. Oorzaak was ex-hurricane Kelly die voor de kust van Ierland lag en gevuld was met subtropische lucht. Met een sterke zuidelijke stroming kwam het onze kant op en dat merkten we ook in de nacht van 21 augustus.
Op veel plaatsen zakte de temperatuur niet verder dan tot rond de 25 graden. Uiteindelijk leverde het nog een warmterecord op van hoogste minimumtemperatuur ooit voor de 21e. Want ondanks dat het kwik in de avond verder begon te zakken was het genoeg om het record te breken. Wijk aan Zee is nu recordhouder met 20,6°C, waarmee het vorige record uit 1943 met 19,6°C van Maastricht uit de boeken werd geschreven. Vanaf 22 augustus daalde de temperatuur eindelijk tot rond of zelfs onder normaal tot het einde van deze zomer. In totaal werden in De Bilt 28 zomerse dagen van minstens 25 graden geregistreerd, waarvan er elf tropisch waren, tegen respectievelijk 21 en vier normaal.
Tilburg en omstreken beleefden eveneens een warme zomer, waarbij de gemiddelde etmaaltemperatuur op 19,5°C uitkwam tegen 18,7°C normaal (periode 1998-2019). In de middag werd het gemiddeld zomers met 25,1°C en in de nachten was dat 13,9°C tegen respectievelijk 24,0°C en 13,4°C als normaal. In Berkel-Enschot werden in totaal 76 warme dagen van 20 graden waargenomen, waarvan er 39 zomers waren en 16 tropisch. Met 37,4°C op 4 augustus was dit de warmste dag in die regio. De daarop volgende nacht zakte het kwik niet verder dan 22,4°C en daarmee was het de warmste zomernacht. Maar het was niet altijd warm. Zo werd het op 5 juni niet warmer dan 14,2°C en zakte de temperatuur in de nacht naar 6 juni tot 6,8°C.
Neerslag
De hoeveelheid neerslag deze zomer was met gemiddeld over het land 224 mm vrijwel gelijk aan het langjarige gemiddelde (1981-2010) van 225 mm. Door het vaak buiige karakter van de neerslag waren de neerslagsommen echter grillig verdeeld over het land. De meeste neerslag voor het KNMI viel in Den Helder (De Kooij) waar 310 mm werd afgetapt. Maar op amateurstations veel meer.
Koploper is het Zuid-Hollandse Dirksland waar bijna twee keer zoveel werd afgetapt: 576 mm. En dat kwam vooral door augustus die maar liefst 289 mm in de regenmeer bracht. Op andere plaatsen deze zomer was het ook zeer nat. Zo noteerde Oldebroek 374 mm, Nieuwerkerk 357, Leiden 356 en Wijster had 341 mm. Droog was het in delen van het oosten en zuidoosten van het land. Met in Arcen 89 mm, gevolgd door Meerlo 107, Ell 114, Zevenaar 116, Heijnen 119, Siebenwald 121 en in Sambeek werd in deze zomer nog 123 mm opgevangen in de regenmeter. In De Bilt viel 218 mm tegen 219 mm normaal en in Berkel-Enschot was dat 221 mm tegen 239 mm normaal. Bij dat laatste station werden 37 dagen van minstens één millimeter afgetapt, waarvan zes dagen met meer dan 10 mm. Op 1 juli viel daar de meeste neerslag: 24 mm. Naast regen werd 14 onweersdagen geregistreerd, waarvan 2 dagen gepaard gingen met hagel. Tenslotte werd in dit zomerseizoen ook nog vijf mistdagen geteld.
Hoosbuien, noodweer, onweer, hagel en windstoten
De zomer begon nat met gemiddeld over het land in juni 84 mm neerslag tegen normaal 68 mm. De neerslag viel vrijwel geheel in de periode van 4 t/m 19 juni en in de laatste vijf dagen van de maand. De eerste neerslag van betekenis sinds viel van 5 tot en met 7 juni, gemiddeld ongeveer 20 mm. Van 12 tot en met 19 juni waren er lokaal zware buien dat gepaard ging met soms (zeer) zware windstoten. Op de 12e viel in de zuidwestelijke helft ongeveer 20 mm, op een enkele plaats viel 40 tot 50 mm. In Homoet werd daarbij een windstoot van 113 km/u gemeten. In de avond van 13 juni meldde Ter Apel hagelstenen zo groot als dobbelstenen en de straten werden daar zelfs even wit. In totaal werd er nog 32 mm aan neerslag opgevangen. Op 14 juni viel in Drenthe, Overijssel en Twente 20 tot 70 mm met wateroverlast tot gevolg.
Traag trekkende buien lieten veel regenwater achter in korte tijd. In het plaatsje Meddo viel zelfs 110 mm! Op de 16 en 17 juni viel op enkele plaatsen in Brabant en Zeeland zo’n 80 mm. In Dordrecht trok op 16 juni in de middag een windhoos voorbij. In de avond ging het pas echt los. Enorme buien kwamen tot ontwikkeling die in Chaam 80 mm achterliet. In Breda viel 38 mm, Kesteren 29, Tilburg 23 en in Roosendaal werd 21 mm afgetapt. Ondergelopen straten waren het gevolg in onder andere Chaam en in Goirle.
Toen volgde de avond van 17 juni die nog heftiger was. In Vlissingen viel in 24 uur tijd meer dan 100 millimeter. In de regio Helmond, Den Bosch, Son en Breugel en in Nuenen was het een compleet waterballet. Daar viel respectievelijk 71, 73, 83 en 89 mm. In Zwolle kwam een vrouw om het leven door een omgevallen boom als gevolg van het noodweer. En dan hebben we het nog niet over het aantal bliksemontladingen. Waren er op de 16e over het land nog maar 4.000 ontladingen een dag later waren dat er bijna 20.000! Tien dagen later, als afsluiting van de hittegolf, ontplofte in Brabant de atmosfeer in de avond van 26 juni. Breda en Etten-Leur kregen de eerste onweersbuien en daarna volgde Gilze-Rijen, Tilburg en het oosten van Brabant. In Tilburg sneuvelden bomen door windschering, waarbij op vliegveld Gilze-Rijen windstoten werden gemeten van 88 km/u (windkracht 9). In Berkel-Enschot viel ruim vijf minuten lang hagelstenen van 1 tot 2 cm. Vervolgens kwam de regen met bakken eruit, waarbij recordhoeveelheden werden gemeten. Volkel ving 87 mm op, Gilze-Rijen 52, Nuenen en Aarle-Rixtel ieder 43 en in Tilburg 40 mm. In Boxtel viel in een half uur zelfs 42 mm. In Berkel-Enschot telde deze weerman 328 donderslagen. Wat een avond. Op 27 juni was het raak in het noordoosten, waarbij hagelstenen vielen van 3 tot 4 cm in Groningen. Voor deze hagel gold korte tijd code oranje. In totaal viel op vijf junidagen ergens in Nederland meer dan 50 mm in een etmaal tijd.
Een storing die op 1 juli precies over Nederland trok zorgde voor een nat begin van de hooimaand met name in het zuiden waar het ruim negen uur had geregend. In het noorden van Limburg kwam 36 mm in de regenmeter, gevolgd door Eindhoven met 28, Berkel-Enschot en Tilburg hadden ieder 24 en Gilze-Rijen noteerde nog 21 mm. Daarna waren er dagelijks buien vooral in het midden en noorden. De dag van 9 juli was een zeer koele, grotendeels verregende dag met dank aan restanten van ex-hurricane Edouard. Zo viel van 8 op 9 juli in Diever 38 mm, Brummen had 37, Wolvega 30 en in Den Helder werd nog 27 mm opgevangen. Hierna bleven de neerslaghoeveelheden beperkt. Pas na de zomerse temperatuur van ruim 27 graden op de 23e passeerde in de avond van 25 juli en nacht van 26 juli een enorm neerslaggebied vanaf het zuidwesten naar het noordoosten over het land en liet heel wat neerslag achter. Haamstede ving 48 mm op, gevolgd door Noordwelle met 41 mm, Krommenie 40, Noordbeemster 38, Marknesse en Alkmaar ieder 35, Berkhout en Uitgeest ieder 34, Opeinde 32, Rotterdam 31 en in Bovensmilde werd 30 mm afgetapt.
Augustus was nog geen uur oud of een onweersgebied trok over Tilburg dat bijna twee uur duurde. Tien dagen later bereikte aan het begin van de avond opnieuw onweer in Berkel-Enschot wat ruim twee uur duurde en op enkele plaatsen viel veel neerslag: Lunteren kreeg 70 mm. Op de 12e ving Dirksland tijdens een onweersbui 65 mm op en tijdens stortbuien vier dagen later nog eens 72 mm. Ofwel 138 mm in een week tijd. Op 16 en 21 augustus werd code oranje uitgegeven voor hagel, windstoten en veel neerslag in korte tijd. In de avond van 18 augustus trokken vervolgens felle onweersbuien over Berkel-Enschot. In een half uur tijd viel er 20 mm neerslag, vielen er hagelstenen, werden windstoten waargenomen en 119 donderslagen geteld. Daarbij werd twintig minuten lang een regenboog gezien. Wat een schouwspel was dat. Op 25 en 26 augustus viel in het noorden van het land tot wel 35 mm. In de avond van 28 augustus werd boven het centrum van Tilburg een shelfcloud ofwel rolwolk vastgelegd. En als je dat ziet betekent dat schuilen voor het noodweer. Maar dat gebeurde niet daar, wel ergens anders. Zo viel op 28 augustus tot de ochtend van de 29e 30 tot 40 mm in de omgeving van Woensdrecht, en vanaf 29 augustus tot de ochtend van de 30e ving Krommenie nog 31 mm op. Tenslotte kreeg Dirksland op de laatste augustusdag opnieuw veel neerslag te verwerken: 67 mm.
Storm
In de avond van 25 augustus en in de nacht naar 26 augustus waaiden verschillende bomen om en braken veel takken af. Dit kwam doordat zomerstorm Francis over ons land trok. Aan zee kwam het in de avond van 25 augustus in IJmuiden tot een officiële storm met windkracht 9. In de nacht van 25 op 26 augustus volgde andere kuststations. De zwaarste windstoot werd in IJmuiden gemeten met 107 km/uur, gevolgd door Vlissingen en Hoek van Holland met 104 km/u en 103 km/u. Ook in het binnenland stond veel wind met windstoten van 75 tot 90 km/uur. Op zee werd voor de kust van Hoek van Holland een windstoot gemeten van 113 km/u en dat is bijna orkaankracht.
Zonneschijn
De zomer was zeer zonnig met gemiddeld over het land 677 zonuren tegen 608 uren normaal. In juni scheen de zon al volop met 232 uren zon tegen normaal 201 uren. Vervolgens week juli niet veel af van het langjarig gemiddelde van 217 uren zon tegen normaal 212. Augustus was tenslotte opnieuw zeer zonnig met 229 uren zon tegen normaal 195 uur. Het zonnigst was het deze zomer langs de westkust, met in Vlissingen 740 uur zon. Het minst zonnig was het in Eelde met 612 uur zon. In De Bilt en Berkel-Enschot scheen de zon 661 en 678 uur tegen respectievelijk 588 en 641 normaal. Bij dat laatste station werden deze zomer twee volledig bewolkte dagen gemeten (normaal drie) en 21 zeer zonnige dagen waarop de zon minstens 80% van de dagcapaciteit heeft geschenen. Over de periode 1998-2019 mogen we daar maar op vijftien van zulke dagen rekenen.
Bron: KNMI, Weeronline en Jean-Paul Korst
25 september 2020
