Regionaal Archief Tilburg heeft twee nieuwe, bijzondere aanwinsten: het archief van het Tilburgse Vrouwenkafee en Vrouwencentrum én de opvolger daarvan, Feniks Emancipatie Expertise Centrum Tilburg. Met deze archieven komt er veel nieuwe informatie beschikbaar over vrouwenemancipatie en de Tweede Feministische Golf in Tilburg en daarna. Vanaf 8 maart 2022, op Internationale Vrouwendag, zijn de archieven te raadplegen en de historische foto’s online te bekijken.
Astrid de Beer, projectleider Bronnen en gebruikers bij Regionaal Archief Tilburg is blij met deze toevoeging aan de archiefcollectie en zegt hierover: “Deze aanwinst is een fantastische bron met veel informatie over de interessante en turbulente geschiedenis van het Vrouwenkafee, Vrouwencentrum en de beginjaren van Feniks. Het materiaal geeft een fantastisch tijdsbeeld van de Tweede Feministische Golf in Tilburg.”
Een van de taken van het archief is het documenteren van de samenleving. Vooralsnog beheert Regionaal Archief Tilburg weinig archieven die betrekking hebben op vrouwenemancipatie.
Om toekomstige onderzoekers een zo goed mogelijk beeld te geven van de maatschappij in de jaren ‘70 tot en met ‘90 is het belangrijk dat ook de archieven van de vrouwenbeweging bewaard worden en beschikbaar komen. Daarom is het goed dat de archieven van het Vrouwencentrum Tilburg en Feniks nu beschikbaar zijn voor onderzoek. Met dank aan de vooruitziende blik van Gerda de Vries, directeur van Feniks. Vermeldenswaardig is dat Feniks als doorstart van het vroegere Vrouwencentrum het langst bestaande vrouwencentrum van Nederland is en dit jaar haar 45-jarige bestaan viert.
Vrouwenkafee vanaf 1977
In maart 1977 opende het Vrouwenkafee de deuren aan de Korte Tuinstraat 7. In Tilburg was er behoefte aan een ontmoetingsplaats waar vrouwen ongestoord (zonder mannen) konden praten over gezamenlijke ervaringen en problemen, een plek ‘van waaruit zij kunnen proberen verbetering te brengen in hun vaak achtergestelde positie in bijvoorbeeld werk, huwelijk, gezin’. Eind november 1977 werd de vereniging “Vrouwenkafee Tilburg” opgericht. Het doel van de vereniging was het faciliteren van vrouwen en vrouwengroepen uit Tilburg en omgeving, die ijveren voor de bewustwording van de vrouw.
Tweede Feministische Golf
Het Tilburgse vrouwencafé en het Vrouwencentrum stonden niet op zichzelf, maar waren adepten van de Tweede Feministische Golf. Eind jaren ’60 en begin jaren ’70 ontstonden in Nederland organisaties als Man Vrouw Maatschappij (MVM) en de feministische actiegroep Dolle Mina. Recht op betaald werk en volwaardige deelname aan de maatschappij waren belangrijke thema’s van de Tweede Feministische Golf. Er was toenemende behoefte aan eigen ruimtes waar mannen niet toegelaten werden; er werden op verschillende plekken in het land vrouwenhuizen, vrouwencafés, vrouwencentra, vrouwenfeesten en vrouwenwoongroepen opgericht. Er ontstonden specifiek op vrouwen gerichte gezondheidscentra, tijdschriften (Opzij), boekhandels (De Heksenkelder in Utrecht), uitgeverijen (De Bonte Was) en drukkerijen.
Thema-avonden en het Vrouwencentrum in Tilburg
Het Tilburgse Vrouwenkafee was twee ochtenden in de week open. Om de week was er een thema-avond waarop onderwerpen met betrekking tot vrouwenemancipatie besproken werden. Uitgangspunt was dat de onderwerpen informatief waren en dat vrouwen leerden over hun eigen situatie. Daarnaast kwam er elke zes weken een Vrouwenkrant uit. Vanuit de Tilburgse Vrouwenraad was er ook een werkgroep Huisvesting die ijverde voor een eigen vrouwencentrum. Dat kwam er in 1981 met de Stichting Vrouwencentrum Tilburg. Praat- en zelfhulpgroepen werden opgericht. Ook konden vrouwen er cursussen volgen, waaronder zelfverdediging en een timmercursus. Dit alles was bedoeld om de zelfredzaamheid en het zelfvertrouwen van vrouwen te vergroten.
In het Vrouwencentrum huisden verschillende groepen, zoals de Tilburgse Vrouwenraad, Vrouwenbond FNV, VOS-groep, de UVV (Unie van Vrouwelijke Vrijwilligers), VTSG (Vrouwen tegen seksueel geweld), de Emancipatiecommissie, Stichting Vrouw en werk, Stichting zelfverdediging voor Vrouwen en Meisjes, het Vrouwengezondheidshuis, Vrouwendocumentatiecentrum Vedette, Vrouwenkrant Tilburg.
De Vrouwenstaking van 1981
Samen met andere Tilburgse vrouwenclubs organiseerden het Vrouwenkafee en het Vrouwencentrum op 30 maart 1981 allerlei activiteiten én een grote protestdemonstratie in Tilburg in het kader van de Landelijke Vrouwenstaking. Aanleiding was de nieuwe abortuswet, die op 31 maart 1981 in de Eerste Kamer behandeld zou worden. Vrouwen voerden die dag ook actie tegen de verslechterde sociale positie van de vrouw, seksueel geweld, het kostwinnersbeginsel en werkloosheid, die vrouwen het hardste trof. De Vrouwenstaking was een van de grootste acties van de Tweede Feministische Golf.
Meidenwerk
Vanaf 1984 kwam het meidenwerk in Tilburg op gang door de stichting Jeugd en Jongerenwerk Tilburg. Het Vrouwencentrum was hier samenwerkingspartner in. Tot die tijd was jongerenwerk vooral op jongens gericht, terwijl ook meisjes hieraan behoefte hadden. Tilburg werd de vijfde stad in Nederland met een gemeentelijke nota Meisjesbeleid. Eind jaren ’80 deed het Vrouwencentrum onderzoek naar veiligheid in het publieke domein: veel vrouwen voelden zich onveilig op straat (Tilburg ‘de engste stad van ’t Laând’). In 1990 ging het Marietje Kessels Project voor de eerste keer van start. Dit project is gericht op het vergroten van de weerbaarheid bij kinderen.
Vanaf 1996 ging het vroegere vrouwencentrum door in de vorm van de organisatie Feniks. Het doel van Feniks is het bevorderen van de sociale, economische en maatschappelijke positie van alle vrouwen.
Bron voor onderzoek
De inventaris van Stichting Vrouwencentrum Tilburg is online te raadplegen, net als die van Feniks Emancipatie Expertise Centrum Tilburg. De beide archieven bevatten affiches, foto’s, strijdliederen, programmaboekjes, stageverslagen, notulen, beleidsplannen, statuten, verslagen van het meidenwerkstersoverleg, onderzoeks- en adviesrapporten.
Geïnteresseerden kunnen de archieven raadplegen bij Regionaal Archief Tilburg, na het maken van een afspraak. De 45e verjaardag van Feniks meevieren kan op 8 maart.
