We wensen het anderen niet toe en nobel zijn degenen die het proberen tegen te gaan, of te verzachten. Over de doden niks dan goeds en over degenen die willen helpen ook niet.
De mens is van nature bang voor leegte. De stromingen van het nihilisme en het minimalisme hebben nooit echt veel draagvlak en opvolging gekregen. Ruimte moet worden opgevuld, worden gebruikt, anders is het zonde van al die ruimte. Of het krijgt de uitstraling van te duur, zoals menigmaal te horen is als Tilburgers praten over Hudson’s Bay. Want ruimte is schaars in een dichtbevolkte stad als het onze en dus duur en moet efficiënt worden gebruikt. Ruimte is leeg en leeg is ongemakkelijk.
Een vraag die niet wordt beantwoord brengt leegte, een hiaat in kennis en ook daar houden mensen niet van. Burgers worden boos als vragen onbeantwoord blijven, zeker als er anderen zijn die de kennis wel bezitten. Dat heb ik niet bedacht, dat heeft Aristoteles al vastgesteld in de vierde eeuw voor Christus.
Horror Vacui vulde de lege plekken in het Theater de Nwe Vorst van 2008 tot 2018 en deze maand werd het geveild. In ieder geval hebben acht van de veertien staties een nieuwe eigenaar gevonden. (Op het moment van schrijven is de internetveiling nog 22 uur open!) En over 100 jaar hebben kunsthistorici een leuk project aan het weer bij elkaar zoeken en brengen van de 14 Horror Vacui onderdelen.
De opbrengst gaat naar een nieuw initiatief in Tilburg, een Poule des Doods. Een Poule des Doods is een dichterscollectief dat zorgt voor een passend gedicht bij de uitvaart van eenzame overledenen. Het budget van de Poule des Doods zal worden beheerd door de stichting Quiet.
De gang van zaken rond Horror Vacui is wel enigszins in stijl. Leegte in het verstand heeft namelijk verhinderd dat iemand bij de afdeling Cultuur bij de gemeente Tilburg tijdig heeft bedacht: “Goh, Horror Vacui is van ons en volgend jaar loopt het bruikleencontract met de Nwe Vorst af. Laten we dat even aan de raad voorleggen met de vraag wat ze ermee willen.” Door deze akelige leegte werd de gemeente in januari verrast door de Nwe Vorst met de mededeling dat de gemeente het kunstwerk moest komen ophalen binnenkort. En liefst zonder reuring te veroorzaken, want de ellende van 10 jaar geleden wilden ze niet opnieuw beleven.
De gemeente wist het ook even niet en in overleg met de kunstenaars Nick J. Swarth en Jeroen de Leijer (overleg moet van de Auteurswet) kwam er een veiling, en een goed doel. Een goed doel veilt makkelijker.
Het goede doel werd De Eenzame Uitvaart. Als een mens in Tilburg overlijdt en er gaat helemaal niemand naar de uitvaart, dan gaat er een dichter mee uit de Poule des Doods. Deze dichter schrijft een speciaal gedicht voor de overledene, gaat mee naar de uitvaart en draagt het gedicht voor.
Uit de jaarverslagen van de stichting uit Amsterdam, die per jaar 12 à 20 eenzame uitvaarten per jaar verzorgt (af en toe ook een paar in Den Haag of Rotterdam) kost dit ongeveer 500 euro per keer.
Op Tilburgers.nl hadden we al berekend dat het in Tilburg gaat om circa 4 personen per jaar. De oud-voorzitter van Quiet was het hier niet mee eens en reageert fel. Hij wil dat we het artikel aanpassen. Volgens hem – hij had de officiele cijfers van de gemeente – waren het er 19. Dat klopt deels. De gemeente heeft in 2017 voor 19 overledenen de uitvaart betaald. Maar de gemeente houdt geen cijfers bij van hoeveel daarvan in eenzaamheid worden begraven.
Het is dan ook niet zo dat die mensen allemaal eenzaam werden begraven. Vaak wordt er toch nog een familielid gevonden, of blijken er vrienden of buren te zijn die de overledene kennen en naar de uitvaart komen. Soms kan achteraf ook blijken dat de overledene niet arm was en dat de uitvaart uit de eigen middelen van de overledene kan worden betaald. Want niet iedereen die eenzaam is is arm. Niet elke alleen wonende persoon is eenzaam en ook eenzame mensen zijn niet per definitie helemaal alleen. Het zijn levensomstandigheden die niet per definitie altijd tegelijkertijd een rol in iemands leven spelen.
Waarom dan 3 of 4? Volgens een branchevereniging van uitvaartondernemers is 1 op de 75 uitvaarten in Nederland een gemeentelijke uitvaart en is 1 op de 7 gemeentelijke uitvaarten ook een eenzame uitvaart. In 2017 zijn in Tilburg 1.831 mensen overleden. 1 op de 75 zou voor Tilburg 24 mensen betekenen, zodat 19 best meevalt in vergelijking. Maar 1 op de 7 van deze 24 en je komt tussen 3 en 4 uit.
Waarom dan toch die felheid van de oud-voorzitter? Ik denk omdat de opbrengst van de veiling naar de Quiet Community gaat – eveneens een zeer mooi doel – en toch niet, of misschien gedeeltelijk – naar de Poule des Doods.
