John la Haye: “Het is heerlijk om te spelen met water!”

Als we de loopplank naar de woonboot ‘De Drie Gebroeders’ uit 1924 van John la Haye oversteken, horen we hem benedendeks al roepen. “Wat leuk dat jullie er zijn, had ik al gezegd dat ik soep ging maken?” Het ruikt heerlijk en nee, dat had hij nog niet gezegd, maar we houden wel van een verrassing. Even later lopen we met soep en tosti’s weer naar buiten, want we gaan op de ‘Waterlander’ zitten, één van de twee platte, open boten van John, die varen onder de vlag van de Stichting Tilburg te Water. De andere boot, de Tilia, is bij veel Tilburgers al erg bekend van de rondvaarten door de Piushaven.

Op het dek van de Tilia ligt een flinke fluim, witte vogelpoep. “Kunnen jullie zien van welke vogel dat is?” vraagt John. We denken aan een grote vogel; een gans, meeuw of misschien van een eend. John pakt een boek, ‘Piushaven – Levende have’ en laat een foto van een ijsvogeltje zien, “Dat is ‘m, dat witte is kalk, resten van de graten. Er fourageren ijsvogeltjes in de Piushaven, die schuilen graag tussen het groen aan de waterkant. Ze loeren op visjes vanaf de laaghangende takken boven het water.”

John: “We hebben drie van deze platte boten, tuindersvletten. De Tilia is ongeveer 100 jaar oud, de Waterlander, dat is de oudste met 140 jaar en de laatste heeft de Stichting Tilburg te Water nagenoeg gekregen van iemand die onze activiteiten zo leuk vindt, dat we zijn schip voor een klein bedrag konden kopen. Deze langendijker-platkopschuit wordt nu door een enthousiaste vrijwilliger opgeknapt, in de oude Jumbo waar nu tijdelijk een werkplaats is. Deze derde boot kan onder andere worden gebruikt als een muziekboot. Vroeger is die boot gebruikt voor het vervoer van paarden, dus als daar geen piano in past! hahaha… Van begin af aan hebben we met veel vrijwilligers gehad samengewerkt, waaronder ook veel jongeren. Van jongs af aan heb ik van mijn vader geleerd om met water te spelen en ik gun iedereen plezier op en langs het water, zoals ik dat zelf ook heb.”

John woont al 32 jaar op een schip in de Piushaven en vertelt: “In 1997 lag er een plan om de Piushaven dicht te maken met een dam ten behoeve van de aanleg van de ‘Havendijkroute’ . Dit plan, van wethouders Frits Horvers en René van Diessen, is met veel creativiteit en inzet van de buurtbewoners en andere havenminnende stadsbewoners onder aanvoering van Stichting Thuishaven Tilburg op het nippertje tegengehouden. Een wonder dat het gelukt is dit tij te keren, en zo de haven voor de stad te behouden!”

John is één van de grondleggers van deze stichting en is als ideeën-man verantwoordelijk voor veel activiteiten, evenementen en boekuitgaven.” Hij vervolgt: “Bij de uitwerking van deze ideeën zetten vele vrijwilligers uit wijk en stad hun kwaliteiten in. Al die schakels samen, vormen een enorme burgerkracht. In 1998 was de Piushaven 75 jaar oud en dat was voor Stichting Thuishaven Tilburg de aanleiding voor het organiseren van het havenfeest ‘MariVin 98’, een evenement waar 120 historische bedrijfsvaartuigen de Piushaven aandeden. Dit is gelukt mede dankzij brede ondersteuning vanuit het Tilburgse bedrijfsleven. Wil Versteijnen, van Containerterminal Barge Terminal Tilburg, en Piet Saan, van Saan horizontaal en verticaal Transport, hebben tijdens het havenfeest zelfs hoogstpersoonlijk de handen uit de mouwen gestoken! Schippers die vanuit heel Nederland en België naar de Piushaven waren komen varen, hebben evenals de 150 vrijwilligers en het ongeveer 40.000 koppen tellende publiek vol verbazing genoten van wat nu nog steeds bekend staat als één van de leukste havenfeesten van het land. En dat dus in Tilburg! …. en georganiseerd door allemaal vrijwilligers! Het was een groot spektakel, met een optreden van de band ‘Slagerij van Kampen’ en om half één ‘s nachts begonnen alle schepen de scheepshoorns te blazen, iedereen deed daar spontaan aan mee. Het was geweldig! Gelukkig is het afdammen toen niet doorgezet. De Piushaven zou een visvijver zijn geworden met een drukke autoweg richting centrum vlak erlangs. Demping van het water zou dan zelfs niet ondenkbaar zijn geweest. ”

“De Piushaven kan een geweldige Museumhaven worden, daar ben ik al heel lang mee bezig, maar het gaat heel moeizaam. Stichting Thuishaven Tilburg is momenteel bezig met een nieuw project, een informatieve en educatieve route genaamd ‘ De Waterkant van Tilburg’. Deze route loopt van de Piushaven naar de monumentale sluis III bij de Dongenseweg. Sluis III is een Rijksmonument, als laatste dubbele bajonetsluis uniek in Nederland. Deze sluis wordt over een paar jaar buiten gebruik gesteld, omdat er een nieuwe, moderne sluis naast gebouwd gaat worden, geschikt voor de veel grotere klasse IV schepen, tot 85 meter lengte. Een grote wens van het Tilburgse bedrijfsleven komt hiermee in vervulling. Sluis II bij de Reeshof wordt zelfs helemaal afgebroken, wat heel jammer is maar misschien wel onvermijdelijk. De grote, nieuwe sluis krijgt een verval van 7.50 meter. Hier kun je goed energie mee opwekken met waterkracht. Mijn oudste broer, Fred la Haye, heeft al eens geopperd dat je in de oude waterzuivering in Moerenburg een zoetwatervis-kwekerij zou kunnen beginnen, maar zoiets kan straks ook bij de oude Sluis III. Wel moet je dan een expert erbij betrekken die een goede en duurzame keuze kan maken in de soort vis die hier zou kunnen gedijen.”

“De Piushaven is de schakel tussen de Binnenstad en landschapspark Moerenburg met veel biodiversiteit en bijzondere bouwwerken, bruggen en schepen. Daar mag nog meer aandacht voor komen. Afgelopen Monumentendag hebben we samen met de schippers van de Piushaven een gezellige, kleinschalige ‘Piushaven Open Dag’ georganiseerd, met kleinschalige muziek- en theater optredens, droomvaart, diverse natuur-rondvaarten en met rondleidingen langs de schepen. Sommige schepen waren zelfs opengesteld voor publiek. Een gezellige, drukbezochte dag waarbij iedereen kennis kon maken met de historie en de natuur bij het water in de stad. Zeker voor herhaling vatbaar! ”

“Van de oude Jumbo zou je een dok kunnen maken waar schepen gerenoveerd of gerestaureerd worden door leerlingen van het ROC. De ruimte kun je verdelen door glazen wanden, zodat je in de ene zijbeuk een restaurant kunt beginnen met creatieve activiteiten, waarbij je kunt kijken naar werken. In de andere zijbeuk kunnen machines komen voor allerlei andere metaal-restauratieprojecten in stad en land. Tilburg heeft een grote historie op het gebied van metaalbewerkingsbedrijven. Leuke bijkomstigheid is dat het pand ooit gebouwd is als metaalgieterij. Ik weet al wat ervaren mensen die meteen hiermee aan de slag willen. De creativiteit in deze stad moet je bundelen.”

Terwijl ‘de Waterlander’ geruisloos door de Piushaven vaart, vertelt John verder: “Vorig jaar hebben we een MVO subsidie gekregen. Daarmee hebben we dit scheepje voorzien van een elektromotor en accu’s, die worden opgeladen aan het stopcontact. Het liefst zou ik bij de Drie Gebroeders, het grote schip waar we op wonen, zonnepanelen plaatsen, zodat ik stroom kan terugleveren. Dan is het minder erg om stroom te gebruiken. Vroeger is de Drie Gebroeders een zeilschip geweest. Als er geen wind was werd het schip geboomd of getrokken door vrouw en kinderen, een paard of een sleepboot. Het zijn oude, vergeten systemen, we zeilen nu niet meer terwijl dat volledig CO2-vrij is. Nederland, in een oud verleden koploper en uitvinders van de vele soorten molens aangedreven op wind, had van begin af aan in wind- en zonne-energie moeten investeren. Jammer genoeg zijn we, gedreven door luxe en overvloed, deze duurzame technieken vergeten. Gelukkig komen er nu steeds meer jonge mensen met duurzame initiatieven, wat dat betreft is de crisis een zegen. Mensen gaan weer nadenken en andere kwaliteiten zien. De historische binnenvaartschepen in de Piushaven zijn gebouwd voor het leven, dát is duurzaam.”

“Mijn varend woonschip zou zeer geschikt zijn om zonnepanelen op te leggen, maar dat wil ik niet, het is namelijk een varend monument. Net als met monumentale gebouwen mag je dan niks aan de buitenkant veranderen. Maar binnen staat een tegelkachel, die wordt met een klein pakketje hout binnen een uur 1200 graden Celsius en verwarmt de gehele ruimte voor minimaal acht uur. Het schip is rondom geïsoleerd en met een gesloten buizensysteem wordt in de zomer de ruimte gekoeld met water uit de haven, terwijl in de winter dat water wordt verwarmd, zodat het binnen altijd comfortabel is.”

“Het schip is niet aangesloten op de riolering, maar we hebben een helofytenfilter. Een plantenbak van een vierkante meter met rietplanten, met daaronder een opvangbak. De wortels van de planten zuiveren het water van het toilet, de douche en de wasmachine en de rest wordt opgevangen in de bak, wat met een afbreekbare zak gewoon de gft-container in kan. Het is volledig geurloos en het schone water kan het kanaal weer in. Zo werkt het helofytenfilter van de oude waterzuivering in de Moerenburg ook, maar dan in het groot. En het is eenvoudig aan te leggen, het kan ook met een rietveldje in de tuin. Als 10 à 20% van de huishoudens in Nederland zou overgaan op een helofyten-systeem, waren we zo uit de crisis.”

Langs de Piushaven wordt volop gebouwd. Als we langs varen, wordt John regelmatig door bouwvakkers begroet. John: “Vroeger was het helemaal groen, maar nu wordt er veel gebouwd. Het is erg jammer dat er vaak vrij respectloos met de natuur langs de Piushaven wordt omgegaan. Het water is normaal gezien erg schoon, maar wordt nu vertroebeld door bronbemaling, waardoor bijvoorbeeld de ijsvogel en de andere watervogels die vis eten, het nu moeilijk hebben. Zonder de bouw zou het water nu glashelder zijn. Als de bouw hier klaar is, wil ik fruitbomen en walnootbomen langs de kant planten. Ik snap niet waarom er niet veel meer fruitbomen worden geplant. En walnoten… de naam zegt het al, die horen op de wal! Maar nieuwbouw kun je niet tegenhouden, je moet het samen doen, dus ik heb een goed contact met de bouwers.”

“Ik ben trouwens wel heel blij met Berend de Vries als wijkwethouder, die man is super! Hij is slim en beheerst en heeft echt een hart voor de Piushaven en als ik hem bel komt ie meteen op de koffie. Twee jaar geleden was er sprake van dat de kade van de Piushaven, aan de kant van de stad, op instorten stond. Dat was echt onzin. Ik heb toen een expert laten komen die de kade heeft bekeken en die maakte duidelijk dat er met de kademuren zelf niks aan de hand was, en dat met een eenvoudiger ingreep het probleem van verzakkende bestrating kon worden opgelost. Daarmee hebben we de gemeenschap €800.000 bespaard! Kijk, deze kade is gebouwd op een houten fundering met basaltpaaltjes, een constructie met een levensduur van zo’n 400 jaar.” John wijst op de verschillende soorten varens die bij de eerste lentezon tussen de basaltblokken beginnen te groeien. “In tweeënhalf jaar hebben we met de Stichting Tilburg te Water bijna 8.000 mensen over het Tilburgse water vervoerd. De mensen vinden het altijd verrassend bijzonder en om een rondvaart mee te maken. Ik wist niet dat het hier zo mooi was, is de meestgehoorde reactie. Het is heerlijk om te spelen met water!”

Visies uit de stad

Dit is het tiende interview in een reeks van 13 over visies uit de stad, over de stad. Volgende week: Ton Wilthagen over werkgelegenheid.

Eerder verschenen:

1. Frank Reestman: “Het Postkantoor is een sociale factor in een wijk”
2. Niek van den Broek: “Als iets in Tilburg lukt, lukt het overal!”
3. Luuk Koelman: “Echt nieuws gaat over duiding van het nieuws”
4. Frank van Boxtel over Regiotaxi: “Welkom bij de fraudeurs met honkbalknuppels!”
5. Gerard Otten: “Tilburg is onvoorspelbaar mooi!”
6. Rob Keijzer, projectontwikkelaar: “De crisis heeft mijn beroep totaal veranderd”
7. Paul van Kemenade: “Creativiteit laat zich nooit inbinden”
8. Leon Vermeulen: “Ik heb er bewust voor gekozen om niet in de schuldhulpverlening te gaan”
9. René Scherpenisse: “Niet de huur, maar de energierekening gaat de betaalbaarheid van wonen bepalen”