Terwijl de politieke partijen campagne voeren om op 15 maart 2017 zoveel mogelijk stemmen binnen te halen bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer en terwijl breed de discussie wordt gevoerd over de doorrekening van de verkiezingsprogramma’s door het Centraal Planbureau (CPB) heeft de Nederlandse orde van advocaten (NOvA) een eigen rapport uitgebracht.
Een commissie van de Nederlandse orde van advocaten heeft alle plannen van partijen getoetst aan de Nederlandse rechtsstaat; met andere woorden: zijn de plannen een versterking of juist een verzwakking van de rechtsstaat? De commissie verwacht dat het rapport de kiezer houvast biedt bij het maken van een keuze voor de landelijke verkiezingen op 15 maart aanstaande. “Per politieke partij is nu na te gaan wat de plannen kunnen betekenen voor onze rechten en vrijheden,” aldus de commissievoorzitter prof. mr. drs. Wouter Veraart.
Het doel van de rechtsstaat is om burgers te beschermen tegen machtsmisbruik of willekeur van de overheid. In een rechtsstaat moet de overheid zich, net als de burgers, aan de wet houden. Dit betekent in het kort:
- dat de overheid zich moet houden aan nationale en internationale wetgeving en rechterlijke uitspraken;
- dat de overheid in het beleid dat gevoerd wordt voor burgers voorspelbaar en controleerbaar is;
- dat de overheid de rechten en vrijheden van burgers moet respecteren;
- dat iedereen toegang moet hebben tot een onpartijdige en onafhankelijke rechter, wanneer hij of zij dat nodig vindt.
Op deze punten zijn alle programma’s onderzocht van partijen die op dit moment twee of meer zetels in de Tweede Kamer hebben.
Veertig procent van de verkiezingsprogramma’s bevat voorstellen die regelrecht met de rechtsstaat in strijd zijn, omdat zij inbreuk maken op de rechtszekerheid, op fundamentele mensenrechten of op de toegang tot een onafhankelijke rechter.
Vrijwel alle verkiezingsprogramma’s bevatten één of meer maatregelen die de rechtsstaat kunnen verzwakken. “Een zorgwekkende ontwikkeling in een turbulente tijd, waarin ook onze vrije samenleving ter discussie staat”, aldus commissievoorzitter professor Wouter Veraart.
Van de dertien onderzochte partijen hebben vijf partijen ‘rode lichten’ gekregen, beduidend meer dan vier jaar geleden. Daarbij gaat het volgens Wouter Veraart vaak om ‘spierbalmaatregelen’ die duidelijk in strijd zijn met de minimale vereisten van de rechtsstaat. Veel van die maatregelen spelen direct in op zorgen over immigratie en de angst voor terrorisme en jihadisme.
Voorstellen die een rood licht kregen, variëren van een verbod op buitenlandse financiering van moskeeën (CDA) tot plannen om ‘criminelen’ met een dubbele nationaliteit te denaturaliseren (VNL), om geen immigranten uit islamitische landen toe te laten (PVV) of om Nederlanders die zich aansluiten bij een terroristische organisatie desnoods stateloos te maken (VVD). Deze voorstellen komen in strijd met geldende mensenrechten of zijn openlijk discriminerend ten opzichte van bepaalde groepen burgers. Wouter Veraart: “In een rechtsstaat is het van fundamenteel belang dat burgers door de overheid gelijk worden behandeld. Die gedachte wordt met dit soort voorstellen op losse schroeven gezet.”
Koploper met de meeste rode lichten is de PVV. Dit is niet heel verrassend, want bij de doorlichting in 2012 scoorde de PVV ook negatieve punten. Net als de SGP, die nu twee keer rood krijgt van de commissie. Zorgen maakt Wouter Veraart zich over de twee rode lichten van de VVD. “De VVD is van plan de directe werking van mensenrechten uit internationale verdragen af te schaffen. Burgers kunnen zich dan niet meer bij de Nederlandse rechter beroepen op hun belangrijkste rechten, zoals hun vrijheid van meningsuiting of hun recht op een behoorlijk proces omdat de Nederlandse rechter geen wetten mag toetsen aan de Grondwet. Dat is echt griezelig en zou een enorme verzwakking van onze rechtsstaat betekenen.”
Er zijn ook diverse partijen die meerdere groene lichten scoren, zoals ChristenUnie, D66, Denk, GroenLinks, PvdA, PvdD en SP. Wouter Veraart: “Er is zeker ook positief nieuws. Partijen besteden in hun programma’s meer aandacht aan de waarde die de rechtsstaat voor ons allemaal heeft. We signaleren dat veel partijen werk willen maken van een behoorlijke rechtspleging voor iedereen. Ook doet een aantal partijen concrete voorstellen om discriminatie van kwetsbare groepen te bestrijden. Veel partijen zijn alert waar het de rechtsstaat betreft en begrijpen dat er iets op het spel staat.”
Samenstelling commissie
- prof. mr. drs. Wouter Veraart, hoogleraar Encyclopedie der Rechtswetenschap en Rechtsfilosofie, Vrije Universiteit Amsterdam (voorzitter)
- prof. mr. Lokke Moerel, hoogleraar Global ICT Law, Universiteit van Tilburg, en advocaat bij Morrison & Foerster;
- prof. mr. Peter Rodrigues, hoogleraar Immigratierecht, Universiteit Leiden;
- prof. mr. drs. Marc de Wilde, hoogleraar Algemene Rechtsleer, Universiteit van Amsterdam;
- dr. mr. Camilo Schutte, voorzitter adviescommissie rechtsstatelijkheid NOvA en advocaat bij Schutte Schluep & Heide-Jørgensen te Amsterdam.
Bron: Nederlandse orde van advocaten |
Recente reacties