Trauma-therapie EMDR: Peter Pan en het Reuzenrad

EMDR is de laatste methode om nare herinneringen, fobieën en zelfs een negatief zelfbeeld te genezen. Tilburgers.nl verslaggever Stefan Pietersen liet zich behandelen en ondervroeg therapeute Wendy Kok van GGZ Breburg: “Een trauma behandelen is altijd beter dan niet behandelen.”

Ik heb altijd gezeten met de spanningen en angsten die ik voel. Ook voor ik me realiseerde dat die veelal samenhangen met mijn diagnose en persoontje. Een tijdje geleden dacht ik nog dat het feit dat ik een groot deel van mijn jeugd gepest ben een trauma bij me achtergelaten had en dat dit onverwerkt stukje zeer zorgde voor al die stress en onprettige gevoelens en gedachten. Dus toen ik hoorde van een nieuwe therapie tegen trauma’s, heb ik me natuurlijk onmiddellijk aangemeld.

EMDR werd in 1989 op een toevallige manier ontdekt door de Amerikaanse Frances Shapiro. Wendy Kok: “Ze wandelde destijds in het park, malend over kanker, wat ze net te horen had gekregen dat ze had. Ze ontdekte dat haar nare gedachten werden verdreven door met haar ogen heen en weer te bewegen. Thuis experimenteerde ze met familie en vrienden en ontdekte zo Eye Movement Desensitization and Reprocessing, afgekort EMDR. Onderzoek wees uit dat oogbewegingen het werkgeheugen belasten en zo herinneringen activeren, die daarna met een minder negatieve lading terug gestuurd worden. Met andere woorden: je kunt met EMDR herinneringen minder erg maken, trauma’s draaglijk maken.”

Ook in Nederland wordt inmiddels EMDR toegepast. Maar in plaats van een vinger heen en weer te bewegen voor de ogen van de patiënt werken veel Nederlandse therapeuten tegenwoordig met geluidjes. Men zet de patiënt een koptelefoon op en draait een cd met klikgeluidjes af. Wendy Kok: “Die zijn bedoeld om de hersenen af te leiden van de nare lading van de herinnering, waardoor de herinnering vervolgens geneutraliseerd wordt. Onderzoek heeft uitgewezen dat deze klikjes beter werken bij mensen die minder afleiding nodig hebben dan oogbewegingen. Patiënten kunnen ook een computerspelletje als Tetris doen, blokjes stapelen of figuurtjes tekenen bij nare beelden. Deze bezigheden zorgen voor de afleiding die nodig is om EMDR zijn werk te laten doen.”

Ironisch genoeg wordt het heden vaak ingehaald door het verleden. Wendy Kok: “Laatst heeft men een even goed werkende methode uit het begin van de vorige eeuw terug gevonden. Men liet getraumatiseerde soldaten naar een draaiend rad kijken.” Dit doet denken aan een andere soldaat uit de Eerste Wereldoorlog die met een ‘shellshock’ een oorlogstrauma te kampen had; Peter Llewellyn Davis, de jongen waarop J.M. Barry, de schrijver van Peter Pan, zijn hoofdpersonage had gebaseerd.

Peter Llewellyn Davis pleegde, geplaagd door trauma veroorzaakt door zijn oorlogservaringen, zelfmoord. Vandaar mijn associatieve gedachte en vraag aan Wendy Kok: “Zou Peter Pan ook zelfmoord hebben gepleegd als er destijds al EMDR was geweest of als de methode van het reuzenrad gebruikt zou zijn? Wendy Kok lacht: “Of EMDR dan geholpen zou hebben, kan ik niet beredeneren. Het oorlogstrauma zal zijn leven op een nare manier beïnvloed hebben. Zeker als je dat steeds weer opnieuw moet beleven. Maar ik blijf er wel bij; een trauma behandelen is altijd beter dan niet behandelen.”

De praktijk dan maar. Want is EMDR nu die wondermethode en is het wel een trauma wat mijn spanningen veroorzaakt? Op het moment van het interview had ik daar grote twijfels over, met pas mijn tweede sessie bij een EMDR-therapeut achter de rug. Ik had bij die laatste sessie wel een moment ervaren dat ik bijna in tranen uitbarstte van de loskomende spanning in mijn hoofd, maar ik hield me in. Achteraf had ik niet het idee dat de emotionele lading bij de herinnering waar we mee werkten, weg of beter was. Wendy Kok: “Volgens mij had je je toen moeten laten gaan, de vrije loop laten, die emoties. Het is als een trein, die van een berg af komt en door een tunnel raast. Trek je op dat moment aan de noodrem, dan komt de trein ook niet verder. Bovendien, jouw herinneringen hebben met pesten te maken. Dat is een groter en in je hersenen meer verspreid trauma dan herinneringen aan een enkel incident. Niet zo simpel op te lossen dus als die laatste vorm van trauma. Ik denk dat je het nog even moet geven. Twee sessies is in jouw geval te weinig om al een oordeel te hebben.”

Enkele EMDR-sessies later komen mijn therapeut en ik echter tot een andere conclusie. Het heeft niet gewerkt. Niet per se doordat EMDR niet werkt, maar mogelijk meer doordat het niet echt beantwoord aan de definitie van een trauma wat ik ervoer. Beelden had ik bijvoorbeeld nauwelijks en ik wist dat ik gepest was, maar herinnerde me nauwelijks specifieke incidenten. Voorlopige conclusie: EMDR, dat het werkt kan best, maar ik ben er niet door genezen, maar je gaat ook geen kanker genezen met een aspirientje…

Wendy Kok kwam, toen ze EMDR op zichzelf testte, af van de nare herinnering aan een vervelende baas. Maar op de vraag of al haar patiënten net zo overtuigd en dus dankbaar zijn van de wonderen van deze methode, schudt ze van nee: “De meeste patiënten bij wie het gewerkt heeft, denken na een tijdje: “het is weg, dus zal het wel niet zo erg zijn geweest.” Maar ik krijg soms wel een kerstkaart van een cliënt.”