Vandaag is het 29 februari en deze schrikkeldag zal zonnig verlopen. Het wordt een prachtige winterdag, waarbij de temperatuur naar de 7 graden stijgt. Maar door de stevige wind zal het wat koud aanvoelen.
Het blijft droog. De vorige schrikkeldag van 2012 was grijs en somber. De gehele dag was het bewolkt met in de nacht wat motregen, maar het was wel heel zacht. Het kwik steeg namelijk naar 11,3°C in Berkel-Enschot. Bij dit alles stond er een zwakke zuidwestenwind, kracht 2.
Soms is het letterlijk schrikken met het weer op deze dag. Zoals die van 2008 die de weerboeken is ingegaan als de ‘Schrikkelstorm’ en de naam Emma meekreeg.
Storm en buien bepaalden toen het weerbeeld. De storm van vrijdag 29 februari op zaterdag 1 maart 2008 bereikte langs onze kust een gemiddelde van windkracht 9, een gewone storm, zoals ons land regelmatig te verwerken krijgt. Verraderlijk waren vooral de felle windstoten van circa 100 km/uur die ook landinwaarts tot overlast en schade hebben geleid. Vlissingen registreerde de hoogste windstoot met 119 km/u gevolgd door Wilheminadorp en Valkenburg met 112 km/u. In het binnenland meldden Gilze-Rijen en Nieuw Beertha windstoten van 108 km/uur.
De zwaarste windstoten traden rond een uur of drie in de nacht op toen een actief buiengebied met volop onweer passeerde. Lokaal werden hoosachtige verschijnselen gemeld. Daarbij viel ook veel neerslag met in het oosten op verschillende plaatsen meer dan 20 mm. Het KNMI gaf extra waarschuwingen uit voor de storm en de zeer zware windstoten.
De schade van de storm werd geschat op 3,9 miljoen euro. Daarmee richtte storm Emma aanzienlijk meer schade aan dan de storm van precies een maand eerder, die tot 1,8 miljoen euro schade leidde. Ter vergelijking: de grote storm van ruim een jaar eerder op 18 januari 2007 bracht de schadeteller destijds op 295 miljoen euro.
Heel anders was schrikkeldag 2004. Februari eindigde toen winters met matige en lokaal zelfs strenge vorst en er lag sneeuw. De nacht van 27 op 28 februari 2004 was één van de koudste nachten van die winter. In Volkel daalde de temperatuur boven een dik sneeuwdek tot -10,8°C en in De Bilt tot -7,7. De schrikkeldag zelf leverde matige vorst op: op 29 februari noteerde Woensdrecht -10,0°C, De Bilt -5,8 en Berkel-Enschot -5,6°C. Het was toen half tot licht bewolkt en af en toe viel er een sneeuwbui.
Eens in de vier jaar hebben we in de sprokkelmaand zo’n extra dag. Deze zogenaamde schrikkelmaanden leveren de klimatologen extra werk op. Zij berekenen hun gemiddelden op basis van kalendermaanden met een vast aantal dagen, maar eens in de vier jaar moeten alle langjarige gemiddelden speciaal worden aangepast.
De schrikkeldag in februari danken we aan Paus Gregorius XIII, die in 1582 zijn kalenderbesluit nam. Het jaar is de tijd die de aarde nodig heeft om rond de zon te draaien en dat is precies 365 dagen, 5 uren, 48 minuten en 45,1814 seconden. De duur van een jaar werd afgerond op precies 365 dagen, maar dan was een correctie wel noodzakelijk.
In het jaar 325 had het Concilie van Nicaea besloten dat 21 maart het lentepunt was. Een vaste datum was nodig voor de paasdatum (de eerste zondag die volgt op de eerste volle maan na het begin van de lente). In 1582, toen Paus Gregorius zijn kalender invoerde, liep men dus flink uit de pas: het lentebegin viel toen namelijk al op 11 maart. De Paus werkte dat verschil weg door 4 oktober 1582 direct te laten volgen door 15 oktober 1582.
Om een nieuwe verschuiving van het lentepunt te voorkomen bepaalde hij dat februari eens in de vier jaar een extra dag krijgt, met uitzondering van de eeuwen behalve als ze deelbaar zijn door 400. Dat betekent dat de jaren 1700, 1800 en 1900 geen schrikkeljaren zouden zijn en de jaartallen 1600 en 2000 dus wel. Kijken we naar het volgende millennium dan is het jaar 2100 géén schrikkeljaar, maar het jaar 2400 weer wel. Door dit besluit begint de astronomische lente nu rond 21 maart.
Zo’n 29e februari gooit dus de klimatologische statistieken in de war. Een schrikkelmaand telt gemiddeld 82 uren zon, dat is 4,3 uren meer dan een gewone februari. Gemiddeld valt er in de schrikkelmaand 49,4 mm neerslag tegen 47,5 in de andere februarimaanden. Voor de gemiddelde temperatuur maakt het niets uit: normaal voor februari bedraagt dat 3,0°C.
Het weer op de schrikkeldagen laat grote verschillen zien. In 1904 beleefden ons land de koudste 29 februari met een maximum van -1,1°C in De Bilt gevolgd door 1968 met 0,0°C en 1924 toen het overdag niet warmer werd dan 1,4°C. Als het kwik overdag onder het vriespunt blijft spreken we van een ijsdag. Dit gebeurde niet alleen op de laatste dag van de sprokkelmaand in 1904, maar plaatselijk ook in 1924, 1932, 1944 en 1968.
In 2004 beleefde ons land de laagste minimumtemperatuur van 29 februari ooit met in Woensdrecht -10,0°C en dat is strenge vorst. Westdorpe had -8,6°C, Volkel -8,1°C en Gilze-Rijen -8,0°C. Een ijskoud begin van de schrikkeldag dus. In De Bilt werd het -5,8°C en dat was geen stationsrecord, want dat staat op 1924 toen het bij het KNMI -7,8°C werd.
De warmste schrikkeldag had ons land in 1960 toen het in Maastricht lenteachtig was met 19,6°C en in het midden van Brabant was dat 18 graden. Andere zachte schrikkeldagen waren 1992 met 15 tot 17 graden en 1948 toen De Bilt en Vlissingen ieder 15 graden lieten noteren. Opvallend was dat in 1948 het in Maastricht niet warmer werd dan 8 graden.
Daarnaast viel op de afgelopen 28 schrikkeldagen sinds 1901, op maar twaalf dagen neerslag. De natste schrikkeldag was die van 2000 toen in de Bilt 11,1 mm werd gemeten. Tijdens de storm van acht jaar geleden viel 9,6 mm, waarmee het de op één na natste schrikkeldag in meer dan honderd jaar werd.
Sneeuw viel er in 1924 met in totaal 6,7 mm. In 2004 konden we op schrikkeldag nog heel van de zon genieten met bijna 9 uur zonneschijn. In 1992 hadden we ook een zonnige 29e februari met 9,1 uur zon. In meer dan honderd jaar hadden we maar 7 zonloze schrikkeldagen en de zonnigste was die van 1932 met 9,6 zonuren.
Bron: KNMI en Jean-Paul Korst
29 februari 2016
