Civil Society het Toverwoord of een gigantische bezuinigingsoperatie ?

Civil Society, een woord dat de laatste tijd steeds meer wordt gebruikt door politici en beleidsmakers als oplossing voor de snel veranderende maatschappij.  Te hooi en te gras doemt deze term op als het gaat over de door de crisis noodgedwongen bezuinigingen in onze samenleving. De verwachtingen aan de civil society zijn hooggespannen. Maatschappelijke zelfregulering, de overdracht van waarden en normen, collectieve wilsvorming, het bieden van tegenwicht tegen de snel terugtrekkende overheid en het fungeren als spreekbuis tussen burgers en politiek – alles wordt opgehangen aan de civil society. De overheid, die zichzelf ‘overbelast’ vindt, ziet in het groeiende bewustzijn over de civil society een uitgelezen kans om taken (terug) te geven aan de burger.

Maar wat is Civil Society nou eigenlijk. Letterlijk vertaald betekent het ‘Burgermaatschappij’, een term die al werd gebruikt in de oudheid door de Griekse filosoof Aristoteles  (Latijn: ‘societas civilis’). Burgermaatschappij heeft als doel een goed evenwicht te bieden in de ‘democratische driehoek’, waarbij de kwaliteit van democratie en onze samenleving afhankelijk zijn van een goede balans tussen de drie samenstellende hoekstenen: staat, markt en burgermaatschappij.

Nu blijkt dat in de huidige tijd dat deze ‘democratische driehoek’ flink uit zijn evenwicht is geslagen. Door een te sterke individualisering, een te losgeslagen vrije markt-economie en een overgeorganiseerde verzorgingsstaat is er steeds meer en meer ‘het recht van de sterkste’ gaan gaan gelden. Hierdoor raakten veel burgers hun vertrouwen kwijt: in de politiek, in de samenleving en in ons huidige economisch model. Weinig saamhorigheid, te veel eigen belang met ‘ieder voor zich en god voor ons allen’, met achteroverleunen in deze verzorgingsstaat als gevolg. Door de wereldwijde crisis en de sterke vergrijzing van ons land is deze overgeorganiseerde verzorgingsstaat onbetaalbaar aan het worden.

Plotseling komt er een roep van bovenaf: “Algehele Transitie”, een gigantische ombuigings- en bezuinigings-operatie met ‘Civil Society’ als toverwoord. Burgers moeten het meer zelf gaan doen en organiseren. Overal in het land zie je plotseling nieuwe burgerinitiatieven ontstaan waarin mensen niet langer gaan zitten afwachten wat de terugtrekkende overheid nog wel gaat doen. Gezamenlijke huiskamers, buurthuizen, moestuinen, broodfondsen, nabuurschappen, Repair Café’s, ruilwinkels, thuisafgehaald, spullendelen, verenigingen en allerlei andere collectieve projecten waarin mensen vrijwillig de handen ineenslaan om elkaar op alle manieren te helpen en bij te staan voor een nieuwe “Zorgzame Samenleving”. Burgers kunnen deze omslag blijkbaar vrij snel maken maar dit vraagt ook om een andere aanpak en visie van onze overheid. Ze zou dit meer mogen koesteren,  stimuleren, faciliteren en vooral leren loslaten. Hierdoor zullen burgers meer en meer de regie in eigen hand nemen waardoor deze ‘democratische driehoek’ weer snel in een gezonde en duurzamere balans zal komen met het werkelijke tovermiddel: ‘burgerkracht’.