Gesprek met topambtenaar Frans Swinkels, overheidsmanager van het jaar 2023

Nadat de Tilburgse gemeenteambtenaar Frans Swinkels op 29 november 2023 werd uitgeroepen tot overheidsmanager van het jaar, werd hij overspoeld door enthousiaste reacties en kwam hij thuis vazen tekort voor de vele bossen bloemen die werden bezorgd om hem te feliciteren. Maar wie is Frans Swinkels en waarom is deze titel, deze verkiezing zo belangrijk? En wat hebben Tilburgers eraan? Tijd voor een gesprek. 

De award voor ‘overheidsmanager van het jaar’ is in het leven geroepen door de  Vereniging voor Overheidsmanagement en geldt als een keurmerk voor de kwaliteit van overheden. In 2019 werd de gemeente Tilburg al eens uitgeroepen tot overheidsorganisatie van het jaar en in 2021 werd wethouder Esmah Lahlah uitgeroepen tot bestuurder van het jaar. 

Deze verkiezing is zeker geen populariteitswedstrijd, maar de keuze van een jury die niet over één nacht ijs gaat. Een grondig interview, interviews met medewerkers en collega’s en een bezoek op de werkplek van een dag door juryleden en een filmploeg maken deel uit van de selectie.  

Frans Swinkels is zijn loopbaan begonnen bij de politie. Vers van de politieacademie kwam hij in aanraking met mensen die van het rechte pad af waren gedwaald. Hij raakte geïnteresseerd in de verhalen van mensen, voor wie het leven niet altijd meezit en die soms de verkeerde keuzes maken. Hier is bij Frans de basis gelegd voor zijn werk “aan de publieke zaak”, zoals hij het noemt. Frans wilde van begin af aan écht begrijpen wat mensen drijft.

Waarom is de plek en de omgeving waarin je opgroeit voor een belangrijk deel bepalend voor de keuzes die je maakt? Waarom gaan mensen in sommige delen van de stad gemiddeld zes jaar eerder dood? Via de verhalen van mensen leerde hij dat de manier waarop zaken in Nederland georganiseerd zijn, te complex is. Te ingewikkeld voor mensen die ermee te maken krijgen.

Dit systeem gaat uit van een oplossing per probleem. Als je ziek bent ga je naar een dokter, om te leren ga je naar school en als je arm bent moet je gaan werken. Echter, de problemen waar mensen mee te maken hebben, hangen met elkaar samen. Zo hebben bijvoorbeeld armoede, slechte gezondheid en werkloosheid verband met elkaar en kunnen mensen alleen geholpen worden als je deze problemen in samenhang bij en samen met mensen oplost. 

Met deze ervaring en dit inzicht is Frans Swinkels de laatste 10 jaar aan de slag als concerndirecteur met het ‘sociaal domein’ als zijn belangrijkste werkterrein: sociale zaken, arbeid, onderwijs, wmo en jeugd. En het veranderen van systemen vergt geduld en tijd. Te vergelijken met het sturen van een mammoettanker, die veel trager van koers kan veranderen dan een binnenvaartschip of een roeiboot.  

Nog steeds zijn de verhalen en situaties van mensen in de stad zijn voedingsbodem om het systeem van binnenuit te veranderen. Zo is Frans Swinkels een ‘Maatje’ in het Tilburgse Maatjesproject. Een Maatje helpt geheel vrijwillige en individueel één andere persoon uit de stad met bijvoorbeeld het zoeken naar werk, het oefenen met de Nederlandse taal, met hulp bij de administratie of het coachen van een jongere. Voor Frans is dit een manier om contact te onderhouden met mensen die afhankelijk zijn van de overheid en hij leert hiervan waar de fouten zitten in de systemen van de overheid. Waar het systeem de mensen dwarszit in plaats van helpt. En hij neemt deze kennis weer mee in zijn werk om dingen te verbeteren. En eerlijk: “Niet alleen bewoners, maar ook de professionals worden soms gek van de procedures die niet werken!”

Daarnaast hebben ook het Tilburgse Vertrouwensexperiment (in 2017-2019) en bijvoorbeeld Albert Jan Kruiter van Instituut Publieke Waarden aanzet gegeven tot het anders denken en het anders omgaan met mensen. Lange tijd werden mensen die om hulp vroegen van de gemeente, met wantrouwen behandeld, maar dat is inmiddels verleden tijd. “Ik hoop dat mensen ervaren dat we ze willen helpen. In het persoonlijk contact met mensen ervaar ik geen wantrouwen, maar ik begrijp wel dat mensen de overheid als geheel wantrouwen, zeker als ze al vaker niet geholpen zijn.”

“Als gemeentelijke overheid kunnen we dit niet alleen, hier is de samenwerking met de Rijksoverheid en met partners belangrijk.” benadrukt Frans. Alle partners in de stad moeten meewerken en mee veranderen: onderwijs, zorg, welzijn enzovoort. Te beginnen bij consultatiebureaus waar kinderen gezien worden, via onderwijs, zorg en alle andere instellingen die zich bezig houden met het welzijn van mensen. Gemeente Tilburg werkt sinds 2017 met de ‘Agenda Sociaal 013’, waarin beschreven staat hoe niet alleen de gemeente, maar ook alle organisaties in de stad moeten mee veranderen. Uitgangspunt hierin is dat kinderen vanaf de start worden gevolgd in hun welzijn en onderwijs en dezelfde goede kansen krijgen. Dat iedereen kan leven in een omgeving die gezond is en waar je graag wilt zijn. En dat iedereen het gevoel heeft dat hij of zij er mag zijn en gezien en gehoord wordt. 

Het pleit voor Frans Swinkels dat hij nog steeds tussen de mensen staat waarvoor hij elke dag aan de slag gaat en de verhalen en ervaringen van deze mensen weet om te zetten in een beter systeem voor iedereen. In de stad, maar inmiddels ook op regionaal en landelijk niveau. Het zal echter nog jarenlang doorzetten vergen om ook daar het tij te keren. De titel ‘overheidsmanager van het jaar’ kan daarbij misschien een extra duwtje in de goede richting geven. 

 

Hmm, tsja.
Van verschillende kanten (mensen met een WIA-uitkering die ik ken, mensen in de binnenstad die voor het minste of geringste met wegsleepregelingen en dwangsommen worden bedreigd, mensen die huishoudelijke hulp nodig hebben die vooral erg hard ontmoedigd worden hun aanvraag door te zetten) hoor ik toch geluiden die een nogal ander beeld geven van wat de gemeente Tilburg doet. Erg top-down, nogal wat drang en dwang, weinig faciliterend, qua veiligheid vooral repressief. Frans Swinkels zal het best goed bedoelen, maar hij heeft dan nog steeds erg veel werk te doen in zijn eigen organisatie. Ik wens hem succes en echte resultaten toe.

Geef een reactie