Jean-Paul Korst heeft een enorme passie: het weer. Behalve op zijn eigen weerblog, is hij weerman voor onder andere het weekblad Groot Eindhoven en Radio MagnifiQue.
Somber en zacht, dat worden de kerstdagen van 2011. Met een stevige wind uit het zuidwesten wordt zachte en vochtige lucht aangevoerd. Dat betekent dat er veel bewolking zal zijn, maar het blijft droog. De temperatuur gaat naar de 10 tot 11 graden.
Wat een contrast met vorig jaar: de mooiste witte Kerst ooit met 16 cm aan sneeuwdek bij een temperatuur van rond het vriespunt overdag. De sneeuw viel ruim een week van te voren. Berkel-Enschot registreerde in de avond van de 19e al 14 cm wat uitgroeide tot maximaal 16 december in de ochtend van 24 december. Op 23 en 24 december sneeuwde het langdurig in vooral het zuidoostelijk deel van het land. Op veel plaatsen viel 5 tot soms ruim 10 cm sneeuw extra wat daar een sneeuwdek opleverde van 30 tot 40 cm. De stevige wind veroorzaakte plaatselijk stuifsneeuw en veel overlast. Kerst verliep in het grootste deel van het land wit. In De Bilt was het daarmee de achtste witte Kerst sinds 1901. Nadeel was wel dat de grens tussen vorst en dooi tijdens kerst 2010 over het land pendelde wat leidde tot gladheid door ijzel en winterse buien.
Net als in 2010 mocht 2009 ook een witte Kerst bijschrijven alleen was deze zeer omstreden. Het was ontzettend spannend of het twee jaar geleden ging lukken. Dat kwam niet alleen door de invallende dooi, maar vooral door het criteria waarop gemeten moesten worden. De meesten gingen ervan uit dat de waarnemingsperiode voor een witte Kerst ligt tussen 7.00 uur op 1e kerstdag en 19.00 uur op 2e kerstdag. Indien dit inderdaad aangehouden zou worden zou het niet gehaald zijn. In ieder geval zeker niet in Berkel-Enschot, waar op het einde van middag sprake was van een gebroken sneeuwdek. De criteria die geldt voor een witte Kerst is dat op beide kerstochtenden er een gesloten sneeuwdek moet zijn. In de ochtend van 2e kerstdag lag er in onze regio nog een gesloten sneeuwdek van 1,5 cm. Aangezien daar op 1e kerstdag ook al 6 cm lag kon ook Berkel-Enschot in 2009 een witte Kerst bijschrijven.
Een mooie kerst was het echter niet. In de kerstnacht trad vooral in de noordoostelijke helft van het land gladheid op door ijzel. Op de ochtend van eerste kerstdag werd het in vrijwel het hele land glad door opvriezing en sneeuw. Een gebied met sneeuwval trok op de ochtend van eerste kerstdag over het land zodat velen wakker werden met sneeuw. Dat leverde opnieuw een aantal centimeters sneeuw op. De sneeuw ging over in regen waarna het in een groot deel van het land geruime tijd regende (Tilburg 11 mm). Op 2e kerstdag was het zonnig, maar gladheid in de ochtend zorgde opnieuw voor problemen.
Rond de kerst treedt normaal gesproken een stijging van de temperatuur op, wat ook wel kerstdooiweer wordt genoemd. Zo was in 1977 de vooravond van kerst voorjaarsachtig met in ons land temperaturen van 15 à 16 graden. Meestal ligt de temperatuur op deze dagen tussen 5 en 10 graden en sinds 1901 werd het in De Bilt op de eerste kerstdag dertien keer warmer dan 10 graden. Zoals in 2002 toen De Bilt op 25 december 11,1°C noteerde en een dag later werd het zelfs 11,2°C. De warmste eerste kerstdag sinds die tijd beleefden we in 1997 toen in De Bilt een temperatuur van 12,8°C werd gemeten; in Woensdrecht en Oost-Maarland werd het zelfs 14,5°C. De warmste beide kerstdagen hadden we in 1974 met 11,5°C op de eerste en 12,1°C op de tweede.
Kerstdagen met vorst zijn in de minderheid: tien keer bleef het in De Bilt sinds 1901 op eerste kerstdag de hele dag vriezen, terwijl tweede kerstdag veertien maal een zogenaamde ijsdag was. Zeven keer waren de beide kerstdagen ijsdagen, het laatst in 1970. De laatste witte Kerst, met op beide dagen een aaneengesloten sneeuwdek in De Bilt, maakten we in 2009 en 2010 mee; het was de zevende en achtste witte Kerst sinds 1901. Alleen in 1985, 1986, 1993, 1995, 2000, 2001 en 2005 viel er op één van beide feestdagen sneeuw, die snel weer verdween.
Strenge vorst is in de laatste ruim 35 jaar met kerst niet voorgekomen: in 1964 is in De Bilt op eerste en tweede kerstdag respectievelijk -11,6°C en -12,2°C gemeten, maar overdag kwam het kwik boven nul uit. Bovendien viel 10 tot 15 centimeter sneeuw en voor het vierde achtereenvolgende jaar kon er met kerst op natuurijs geschaatst worden. Voor schaatsers was vooral 1961 fraai: op beide kerstdagen bleef het enkele graden vriezen bij zonnig weer met weinig wind en het ijs lag er goed bij. In 1938 ging Nederland met kerst massaal op de schaats: het vroor matig tot streng, maar de zon scheen volop en er lag een dik pak sneeuw. De temperatuur kwam toen in De Bilt op tweede kerstdag niet hoger dan -4,8°C, de laagste middagtemperatuur ooit met kerst gemeten.
In 1994 was kerst voor het eerst in bijna tien jaar winters met ’s ochtends matige vorst. Die kerst is de geschiedenis ingegaan als Gladde Kerst. Vooral op de avond van eerste kerstdag viel regen op een bevroren ondergrond (ijzel) waardoor de wegen ijsbanen werden. Zo’n spekgladde kerst hadden we ook in 1933, maar toen waren de gevolgen natuurlijk minder ernstig door weinig verkeer: uit de drie grote steden werden honderd ongevallen gemeld. Met kerst 1994 was het aantal ongevallen niet te tellen en vielen er twaalf doden en tientallen gewonden. De weinige sneeuw die met kerst 1995 viel gaf aanleiding tot verschillende ongevallen.
Met kerst 1996 viel wat sneeuw, maar toen maakte de temperatuur het heel bijzonder; in het zuiden vroor het 10 graden. Het jaar daarop was eerste kerstdag met 12 tot 14 graden recordwarm en ook in 1998 waren de kerstdagen met 10 tot 12 graden heel zacht. In 1999 werden we in de kerstnacht wakker geschud door onweer met in totaal 12 donderslagen, waarbij de luchtdruk bijzonder laag was: 987 hPa. In de loop van eerste kerstdag zakte deze nog verder weg tot 982 hPa.
In het jaar 2000 hadden we een perfect weerscenario voor de kerst: op kerstavond ging het lichtjes sneeuwen en dat ging bijna de gehele nacht door wat op ’s morgens op eerste kerstdag leidde tot een dun sneeuwlaagje van een halve centimeter. Daarna smolt de sneeuw op veel plaatsen weg, waardoor er tijdens die kerstdagen geen aaneengesloten sneeuwdek ontstond en dan mogen we ook niet spreken van een witte Kerst. In 2001 viel op 24 december ook sneeuw; helaas was deze ’s avonds weer snel verdwenen. Maar twee dagen later, op tweede kerstdag, was het raak: het sneeuwde de gehele dag wat resulteerde in een sneeuwdek van 4 cm!
Negen jaar geleden hadden we in het midden van Brabant een zeer zachte Kerst waarbij de temperaturen op beide feestdagen nog opliepen naar meer dan 11 graden. Daarnaast was het bewolkt en viel er wat motregen. In 2004 verliepen beide kerstdagen droog. 1e kerstdag was zwaar bewolkt en later kwam de zon er goed door bij 6 graden. De 2e kerstdag was een groot verschil in delen van Brabant. In het oosten bleef het de gehele dag mistig bij temperaturen rond en soms zelfs onder het vriespunt. Het midden en westen waren alleen ’s morgens mistig, maar daarna scheen de gehele middag de zon bij 2 tot 3 graden. Deze plaatselijke weersomstandigheden leidden tot vele ongelukken en files rond Den Bosch en Eindhoven.
Tenslotte wens ik iedereen onweerstaanbare kerstdagen toe!!
