Sneeuwdek

Jean-Paul Korst heeft een enorme passie: het weer. Behalve op zijn eigen weerblog, is hij weerman voor onder andere het weekblad Groot Eindhoven en Radio MagnifiQue.

Chaos op de Nederlandse wegen wat leidde tot 1007 km aan files. Rijkswaterstaat raadde iedereen om vanaf 9.00 uur niet meer de weg op te gaan. Dat was het resultaat van een sneeuwgebied dat op 15 januari het gehele etmaal over ons land trok. In Zeeland en Zuid-Holland viel de meeste sneeuw met in Den Haag 22 cm aan sneeuwdek. De sneeuwbuien zorgden voor veel overlast voor weggebruikers en openbaar vervoer en dat hebben we geweten.

De sneeuwbuien werden veroorzaakt door een depressie boven de Engelse oostkust die zuidoostwaarts trok. De sneeuwstoring bereikte in de avond van 14 januari het zuidwesten van het land en breidde zich geleidelijk uit over het land. In een strook van west naar oost over het midden van het land bleef het op 15 januari vrijwel de hele dag sneeuwen. Rond het middaguur activeerde dat sneeuwgebied opnieuw, waarna het langzaam naar het zuiden en het oosten trok. Berkel-Enschot en Tilburg noteerde die dag zelfs meer dan 15 uur aaneenvolgend sneeuwval vanaf 8.30 tot 21.45 uur. Zo’n 13 cm aan sneeuwdek was het resultaat. De sneeuwval hield het langst aan in Limburg waar het ook in de nacht van 15 op 16 januari nog geruime tijd bleef sneeuwen.

De laatste keer dat er in de regio Tilburg zoveel sneeuw viel was op 19 december 2010 toen Berkel-Enschot in de avond 14 cm had gemeten. Op die dag werden grote delen van ons land bedolven onder een dik pak sneeuw. In het zuiden en westen viel 10 en in het midden was 15 centimeter verse sneeuw gevallen. In Nieuwendijk (Noord-Brabant) lag in de avond zelfs 40 cm! Ook de dagen erna passeerde het ene na het andere sneeuwgebied. Soms zat daar ook ijzel tussen. Dit alles leidde tot een Witte Kerst, waarbij op beide kerstdagen 13 tot 14 aan sneeuw lag.

Precies een jaar daarvoor hadden we ook zulke sneeuwsituaties gehad. Op 17 en 18 december 2009 viel vooral in een strook van de kop van Noord-Holland naar Groningen in totaal 10 tot ruim 30 cm sneeuw. Op 20 december viel er 10 tot 20 cm in grote delen van het midden en zuiden van het land, zoals in Berkel-Enschot. In het noorden liep de dikte van het sneeuwdek op de 20e verder op naar lokaal ruim 40 cm. Juist voor en tijdens de kerstdagen begon het te regenen en smolt de sneeuw op veel plaatsen snel weg. Toch lag er op beide kerstdagen in De Bilt nog een gesloten sneeuwdek en was er dus sprake van een Witte Kerst, voor het eerst sinds 1981. Op 6 januari van 2010 viel er een zware sneeuwbui tijdens de avondspits in de regio Haarlem-Amsterdam. Het gevolg was een urenlang aanhoudend verkeersinfarct. Een paar dagen later was op 9 en 10 januari in een deel van het land sprake van een heuse sneeuwjacht. De talrijke sneeuwsituaties leverden grote overlast op voor het verkeer en openbaar vervoer.

Maar het kan allemaal nog erger. Op 2 maart 2005 (in de lentemaand) gingen alle remmen los waarbij in relatief korte tijd in een langgerekt gebied, dat zich uitstrekte van Noord-Holland via de Noordoostpolder naar Friesland, Groningen en Drenthe, tussen de 30 en 50 centimeter sneeuw gevallen! En ook de Waddeneilanden kregen erg veel sneeuw. Zoveel sneeuw in zo’n groot gebied is zeker de afgelopen honderd jaar niet voorgekomen in ons land! De waarnemer in Sneek mat 54 cm, Heeg 50, Abbekerk 45, Leeuwarden 40, Boyl 39, Nieuw Balinge 39, Havelte 38, Workum 38, Eesveen 37, Gorredijk 35, Assen 35, Sneek 34 en in Oosterhesselen lag een sneeuwdek van 34 cm.

De meeste beruchte sneeuwdag was die van vrijdag 25 november 2005 toen de eerste sneeuw van dat seizoen viel en wat tevens zorgde voor het eerste sneeuwdek. Het begon allemaal in de nacht van 24 op 25 november toen vooral het oosten en zuidoosten met sneeuw te maken kreeg, waarbij rondom Eindhoven een sneeuwdek ontstond van 7 cm. Maar dat is nog niets vergeleken met datgene wat in het midden en oosten van het land gebeurde. Vooral op de Veluwe en in de Achterhoek viel de sneeuw met bakken eruit. Er viel uren sneeuw wat in het oosten leidde tot een sneeuwdek van 15 tot 20 cm en voor destijds een recordfile voor de avondspits van 802 km. In Brabant lag op zaterdagmorgen 26 november vrijwel overal een sneeuwdek van gemiddeld 4 tot 5 cm. Het meeste lag in Esbeek en in Eersel met respectievelijk 9 en 8 cm en rondom Eindhoven lag er in Deurne en Aarle-Rixtel zo’n 7 cm aan sneeuw.

Van de afgelopen jaren viel rondom Tilburg de meeste sneeuw op 10 februari 1999 toen in de driehoek Tilburg-Eindhoven-Den Bosch gemiddeld 15 cm viel. In Tilburg viel in 3 uur tijd zoveel sneeuw dat dit een sneeuwdek opleverde van zelfs 20 cm. In Berkel-Enschot was tussen 08.00 en 09.00 uur sprake van zware sneeuwval met gemiddeld 5 cm per uur. Het gevolg was dat het verkeer vrijwel stilstond en dat het zicht werd beperkt tot zo’n 100 meter. In totaal ontstond in die plaats zo’n 15 cm aan sneeuwdek. Twee dagen eerder vielen er al sneeuwbuien die bleven liggen en dat duurde tot en met 16 februari: in totaal 9 sneeuwdekdagen. Geen record overigens want dat vond plaats in het jaar 2010. In de periode 2 t/m 15 januari 2010 was er al sprake van 14 sneeuwdekdagen achtereen, maar op het einde van het jaar was het nog sneeuwrijker. Op 16 december lag er een sneeuwdek wat tot en met het einde van dat jaar bleef liggen. Dit leverde 15 aangesloten sneeuwdekdagen op en dat was meteen de langste periode sinds 1998 dat de grond bedekt was met sneeuw.

Een flink pak sneeuw dat bovendien geruime tijd blijft liggen, is in ons land uitzonderlijk. Gemiddeld over een heel jaar loopt het aantal dagen met een sneeuwdek uiteen van 10 in Zeeland en Zuid-Holland tot meer dan 25 in het oosten van Groningen en Drenthe en het Limburgse heuvelland. Dat lijkt nog een redelijk aantal, maar op de meeste dagen ligt er maar weinig en is de sneeuw zo weer verdwenen.

Een grote hoeveelheid sneeuw van meer dan 20 centimeter, die niet door de wind is opgewaaid, komt in het binnenland gemiddeld slechts eens in de 10 jaar voor. Een laag van meer dan 35 centimeter ongeveer eens in een halve eeuw. In de kustprovincies is de kans op een dik pak sneeuw over het algemeen nog kleiner, met uitzondering van het Waddengebied. De Waddeneilanden liggen bij een koude noordoostenwind soms net in de aanvoerroute van sneeuwbuien, die boven het relatief warme zeewater ontstaan. Onder die omstandigheden viel daar bijvoorbeeld in de winters van 1985 en 1987 plaatselijk een halve meter sneeuw.

Een sneeuwsituatie waarbij de sneeuw lange tijd bleef liggen maken we weinig mee. In 2009 lag er dus op 20 december in een groot deel van het land 10 tot 20 cm, op enkele plaatsen zelfs 30 cm. Begin januari 2009 lag er in het zuidoosten van het land een week lang een sneeuwdek van gemiddeld 10 cm. Uniek was de sneeuwval op 2 en 3 maart 2005: in een groot deel van het noorden van ons land viel 20 tot ruim 50 cm. In de strenge winters van 1963 en 1979 lag ons land op respectievelijk 71 en 58 dagen onder een laag sneeuw. De winter van 2010 telde in De Bilt en Tilburg respectievelijk 41 en 36 dagen met een sneeuwdek, het grootste aantal sinds 1979.

Soms ligt er in november al sneeuw. Die maand telt gewoonlijk 2 of 3 sneeuwdagen. Uitzonderlijk was 25 november 2005 toen de sneeuwval vooral in de oostelijke helft van het land intensief was en aanleiding gaf tot een verkeersinfarct. Door de sneeuw en de zware windstoten braken tal van takken af en bezweken ook hoogspanningsleidingen. Ook op 22 en 23 november 2008 lag er in ons land plaatselijk 15 cm sneeuw. Rondom Tilburg was dat zo’n 8 cm. Een dag eerder gebeurde dat al in Zuid-Limburg waar een sneeuwlaag werd gevormd van 4 tot 7 cm. Nog eerder lag er sneeuw in 2003 toen de bodem op 24 oktober al op veel plaatsen bedekt was met enkele centimeters sneeuw. De vroegste sneeuwdatum in de geschiedenis is 13 oktober 1975 toen er een laagje sneeuw van enkele centimeters viel.