Vandaag dinsdag, 20 maart, is de start van de astronomische lente en deze begint in Tilburg en op alle andere plaatsen dit jaar om 06.14 uur. En dat is normaal dat dit seizoen op deze dag van start gaat. Vorig jaar begon de lente echter op 21 maart en dat was uniek, want het was meteen de laatste keer in deze eeuw dat de lente op die datum begon. We moeten namelijk wachten tot het jaar 2102 dat dit seizoen pas weer op de 21e begint.
Het wordt, net als vorig jaar, een lenteachtig begin met volop zon en temperaturen die vanaf vandaag naar de 14 graden gaan. De dagen erna wordt het nog warmer met 17 tot 18 graden. Ook toen was de start zeer koud. In Twenthe werd op 21 maart 2011 in de weerhut nog matige vorst waargenomen van -5,0°C, aan de grond vroor het zelfs een graad of 8. Het ziet er naar uit dat we dit jaar alleen te maken krijgen met vorst aan de grond van -1 tot -3°C. Opnieuw een frisse start dus.
In 2010 werd de lente ingeluid met regen- en onweersbuien. Dat laatste hadden we vooral te danken aan de hoge temperatuur op die dag: op 20 maart werd het namelijk 18 graden in Berkel-Enschot. Drie jaar geleden waren het regen- en hagelbuien die de eerste lenteweek vol maakten. In 2008 was er zelfs sprake van een overgang naar winterweer. Toen hadden we de aanloop naar Pasen (23-24 maart) die de koudste zou worden sinds 1964. Op Paaszondag werd in Twenthe een temperatuur gemeten van -7,0°C. Op veel plaatsen viel sneeuw, waarbij in de ochtend van tweede Paasdag lokaal 11 cm in Vlissingen en Rithem werd waargenomen. Niet eerder viel er zoveel sneeuw met Pasen. De lente van dit jaar zal overigens eindigen op 21 juni om 01.09 uur, want dan begint de astronomische zomer.
De lente volgens sterrenkundigen begint pas als de zon loodrecht boven de evenaar staat. Voor deze eeuw gebeurde het op de ‘normale’ datum van 21 maart slechts twee keer: namelijk in 2007 en vorig jaar in 2011. Na deze datum kunnen we dus pas in het jaar 2102 de start van de lente op de 21e verwelkomen. Dat betekent dat de lente de komende jaren vrijwel altijd op 20 maart zal aanvangen en in 2048 begint deze zelfs al een dag eerder op de 19e.
Sterrenkundigen rekenen in tropische jaren. Dat staat voor de tijd die verloopt tussen twee opeenvolgende zogenaamde equinoxen (begindatum van de lente of begindatum van de herfst). De lengte van een tropisch jaar is om precies te zijn 365 dagen, 5 uur en 49 minuten. Daardoor valt bijvoorbeeld de astronomische lente jaar na jaar bijna zes uur later. Dit jaar begint deze dus om 06.14 uur, volgend jaar zal dat ook op 20e zijn om 12.02 uur. Wanneer het jaar een schrikkeldag heeft, zal de lente een sprong naar voren maken van één dag. Aangezien vier tropische jaren iets korter duren dan vier jaren van 365,25 dagen zal na iedere vier jaar de lente tevens zo’n drie kwartier vroeger beginnen.
Dag en nacht duren bij het begin van de lente overal op de wereld even lang en dat betekent dat de zon dan precies boven de evenaar staat. Vandaar ook dat de astronomische lente tussen 19 en 23 maart kan beginnen, maar niet exact. In ons land duurt de dag waarop de lente begint alweer ongeveer 10 minuten langer dan de nacht. Verschillen die het gevolg zijn van het feit dat de tijdstippen van opkomst en ondergang van de zon betrekking hebben op de bovenrand van de zon. Bovendien is de zon door breking van stralen in de atmosfeer nog kort zichtbaar terwijl zij in werkelijkheid al onder is.
De seizoensindeling is gebaseerd op de positie van de aarde ten opzichte van de zon. De seizoensverschillen vinden hun oorzaak in de schuine stand van de as waar de aarde om draait. Hierdoor komt de zon op het noordelijk halfrond (waar ook Nederland ligt) in de zomer hoger boven de horizon dan in de winter en schijnt daardoor in de zomer langer dan in de winter.
Als de luchttemperatuur direct en alleen op de zon zou reageren dan zou 21 juni, de langste dag van het jaar, ook de warmste dag moeten zijn en precies midden in de zomer moeten vallen. In werkelijkheid loopt de temperatuur langzamer op vooral onder invloed van oceanen en zeeën. De opwarming van zeewater door de zon gaat langzamer dan de opwarming van landoppervlak.
Onder invloed van het nog koude water van de Noordzee begint aan de Nederlandse kust het warmere seizoen later dan in het binnenland. Als we de seizoensindeling volledig zouden laten afhangen van de gemiddelde temperatuur op verschillende plaatsen in het land, kunnen we uitrekenen dat de lente in Zuid-Limburg gemiddeld eigenlijk al op 9 maart begint en op Terschelling pas op 23 maart.
Om praktische redenen en volgens internationale afspraak gebruiken weerkundigen voor het berekenen van klimatologische gemiddelden een andere seizoensindeling en worden steeds drie opeenvolgende kalendermaanden als één seizoen beschouwt. Volgens de klimatologische indeling is de lente dus al begonnen op 1 maart en duurt dit seizoen tot en met 31 mei.
