In september 2015 maakte wethouder Erik de Ridder bekend dat gemeente Tilburg aan de slag wil met een vertrouwensexperiment voor en met mensen die van een bijstandsuitkering moeten leven. Dit experiment is niet hetzelfde als een basisinkomen, maar is daar slechts op geïnspireerd. De bedoeling is, dat mensen meer ruimte en vrijheid krijgen om zelf aan de slag te gaan en daardoor op hun eigen manier de kans op een betaalde (deeltijd-)baan te vergroten. (Lees voor meer uitleg: ‘Vertrouwensexperiment Tilburg‘ )
Bij de bekendmaking werd er van uit gegaan dat het experiment met ingang van 1 januari 2016 kon beginnen. Maar dat bleek wat te optimistisch gedacht. Het eerste gesprek in september 2015 met staatssecretaris Jetta Klijnsma (ministerie SZW – Sociale Zaken en Werkgelegenheid), waaraan ook wethouders uit Wageningen, Utrecht en Groningen deelnamen, leverde geen groen licht op. De staatssecretaris wilde een plan zien van de vier steden gezamenlijk en niet vier verschillende plannen voor een experiment. Naar aanleiding van dit resultaat schreef ondergetekende een Open Brief aan de staatssecretaris. Hierop kwam eenzelfde ambtelijk antwoord als eerder was meegegeven aan de vier wethouders.
Halverwege november 2015 ontving de gemeente Tilburg een brief van een ander ministerie, namelijk van Binnenlandse Zaken (van minister Ronald Plasterk) waarin ook het vertrouwensexperiment werd meegenomen (naast enkele andere experimenten die de gemeente Tilburg heeft voorgesteld) en waaruit bleek dat de ministers het experiment veel te ver vinden gaan.
De Participatiewet geeft gemeenten wettelijk de mogelijkheid om in de vorm van een experiment de Participatiewet op een ander manier uit te voeren, het inmiddels berucht wordende Artikel 83 ‘Innovatie’, maar wat uit dit artikel niet blijkt is, dat achter dit ‘kattenluikje’ en woud van regels en bureaucratie schuil gaat.
Ondertussen blijft de gemeente Tilburg intensief overleggen met Groningen, Utrecht en Wageningen om een gezamenlijk plan te presenteren.
Op dinsdag 16 februari staat het volgende gesprek met Jetta Klijnsma op de agenda en in dat gesprek wordt een ‘ja’ of ‘nee’ verwacht. En dan nóg zijn er wat hordes te gaan.
Daarna zal er een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) ‘geslagen’ moeten worden. Een AMvB is een aanpassing op een wet, zonder dat de wet zelf wordt aangepast. Dit kan een jaar duren, want ook de Ministerraad en de Tweede Kamer moeten toestemming geven.
Ondertussen hebben steeds meer gemeenten aan de staatssecretaris laten weten dat ook zij een experiment willen, omdat de Participatiewet niet goed blijkt te werken.
Wethouder Arjen Vliegenthart (SP) van Amsterdam heeft bekend gemaakt hierop niet langer te wachten. Deze had al eerder aangekondigd dat mensen die al lang in de bijstand zitten en nog amper kans maken op een betaalde baan, wat hem betreft niet meer hoeven te solliciteren. Deze week voegde deze Amsterdamse wethouder de daad bij het woord en op 2 februari via 1Vandaag maakte Amsterdam bekend dat 30.000 van de 39.000 mensen met een bijstandsuitkering in de hoofdstad vrij gesteld worden van sollicitatieplicht.
(1Vandaag heeft inmiddels de uitzending van haar website verwijderd. Bij deze de link naar het bijbehorende artikel.)
Deze bestuurlijke ongehoorzaamheid wordt Arjen Vliegenthart niet in dank afgenomen door zowel de Amsterdamse VVD-raadsleden als landelijke VVD politici. Het is echter nog mogelijk, dat door deze landelijke aandacht, aangezwengeld in de hoofdstad, de discussie en wellicht ook de beslissing in een stroomversnelling komt.
In Tilburg ondertussen blijft het denkteam van het Vertrouwensexperiment hoop koesteren en inmiddels is Tilburg University begonnen met een wettenonderzoek, om uit te vinden of (en hoe) het Vertrouwensexperiment aan de wet voldoet.
Verandering van systemen gaat per definitie moeizaam, maar is niet onmogelijk. Voor alle mensen die al lange tijd van een bijstandsuitkering moeten leven, zal een nieuw systeem een grote opluchting kunnen betekenen.
