Maandag 9 januari werd de raadscommissie ‘Sociale Stijging’ door wethouder Erik de Ridder geïnformeerd over het vertrouwensexperiment.
Toen op 30 september 2016 het wetsvoorstel (AMvB – Algemene Maatregel van Bestuur) door staatssecretaris Jetta Klijnsma naar de Tweede Kamer werd gestuurd en daarmee openbaar werd, sloeg velen de schrik om het hart. En zeer zeker ook bij de deelnemers van de initiatiefgroep die zich in Tilburg voor het Vertrouwensexperiment hard hadden gemaakt.
→ Alle publicaties over het Tilburgse Vertrouwensexperiment sinds april 2015.
In de kern samengevat komt het Vertrouwensexperiment zoals het destijds naar buiten kwam op het volgende neer:
- Ontheffing. De ontheffingsgroep zal niet meer worden gecontroleerd op de sollicitatieverplichting, maar zal elk halfjaar verslag moeten doen van alle sollicitatie-activiteiten.
- Activeringsgroep. De activeringsgroep krijgt te maken met nog meer controle, minimaal twee keer zoveel als tot nu toe gebruikelijk was.
- Vrijlatinggroep. De vrijlatingsgroep mag 50% van inkomsten uit werk zelf houden, met een maximum van €199,- per maand voor een alleenstaande of maximaal €142,- voor een gehuwde of samenwonende.
De pijn zat in het tweede punt: de Activeringsgroep, die nog meer controle en sancties tegemoet mocht gaan zien. Het is immers goed voor te stellen dat geen enkele uitkeringsgerechtigde zal deelnemen aan een experiment waarin een reële kans bestaat dat je ingedeeld wordt bij een groep die strenger gecontroleerd wordt, waar hogere sancties gelden, en waaruit je je niet tussentijds uit mag terugtrekken.
De initiatiefgroep heeft in oktober 2016 in een brief aan de Tweede Kamerleden gevraagd om staatssecretaris Jetta Klijnsma op andere gedachten te brengen. En bovendien hebben ook de betrokken hoogleraren een brief geschreven om duidelijk te maken dat in de opzet zoals het kabinet wilde, het niet mogelijk zou zijn om een goed wetenschappelijk onderzoek te doen. Dit heeft als resultaat gehad, dat bij de behandeling in de Tweede Kamer in november 2016 een motie (voorstel) werd ingediend en aangenomen, waarin werd gevraagd om gemeenten zoveel mogelijk ruimte te geven om hun experiment vorm te geven en uit te voeren.
Dankzij deze motie kan in Tilburg de gewraakte ‘intensiveringsgroep’ op een heel andere manier worden vormgegeven. En wel zonder extra sancties en maatregelen. Tilburg is nu bezig met het uitwerken van het plan met vier (en stiekem vijf) groepen.
In elke groep komen 200 mensen, die door Werk & Inkomen ‘uit de hoge hoed’ worden getrokken, maar zeer zeker niet verplicht zijn om aan het experiment deel te nemen. Weigeren mag en dat heeft zeker geen gevolgen voor de uitkering.
- Een vrijlatingsgroep. Deze wordt niet lastig gevallen met sollicitatie-verplichtingen en controles. De vrijlatingsgroep mag 50% van inkomsten uit werk zelf houden, met een maximum van €199,- per maand voor een alleenstaande of maximaal €142,- voor een gehuwde of samenwonende. En dit gedurende het experiment dat twee jaar gaat doorlopen.
- Een intensiveringsgroep. Deze groep mensen wordt heel veel begeleid en vaak uitgenodigd voor gesprekken, sollicitatie-bijeenkomsten en -netwerken en dergelijke. Echter, anders dan in oktober nog werd voorzien, gaat Tilburg geen (extra) boetes opleggen of op een andere negatieve manier deze mensen behandelen.
- Een combinatiegroep. Deze groep is een combinatie van de vrijlatingsgroep en de intensiveringsgroep: Deze mensen worden vaak uitgenodigd voor gesprekken, sollicitatie-acties en dergelijke maar ook mogen zij net als de vrijlatingsgroep een deel van de inkomsten uit werk zelf houden.
- Een ‘net zoals anders’-groep. Deze mensen krijgen geen andere behandeling van Werk & Inkomen dan dat ze nu al gewend zijn. Wél krijgen zij net als de mensen in de eerste drie groepen regelmatig een vragenlijst of interview met de hoogleraren die het onderzoek doen dat bij het Vertrouwensexperiment hoort.
- Ten slotte zal een groep van 200 mensen worden gevolgd, die hier niks van merkt, omdat zij dezelfde bejegening krijgt als nu (zoals groep 4.), maar ook geen vragenlijst interview krijgt met de onderzoekers. Namelijk: volgens de wetenschappers gaan mensen zich soms anders gedragen als zij weten dat zij deelnemen aan een onderzoek, zelfs als er verder voor hen persoonlijk niks verandert. Om deze verschillen te kunnen zien, wordt deze groep mensen eveneens twee jaar lang gevolgd.
De bedoeling is, dat het plan rond begin maart 2017 verder is uitgewerkt en naar de gemeenteraad wordt gestuurd. Als deze het eens is met het plan, dan zou het experiment – dat twee jaar gaat lopen – in augustus 2017 kunnen beginnen.
Mensen die met het experiment meedoen hoeven niet te vrezen voor hun huur- en zorgtoeslag, ook niet als zij in een van de groepen deelnemen waarin extra inkomen is toegestaan. Het NIBUD () heeft inmiddels uitgerekend dat met deze extra inkomsten de toeslagen niet in gevaar komen.
Ook voor de afdeling Werk & Inkomen is dit een experiment. Er zullen in ieder geval medewerkers worden geselecteerd die positief zijn over het Vertrouwensexperiment. Tegelijkertijd zal ook worden onderzocht of medewerkers meer werkplezier zullen hebben in hun werk.
Voor alle 25 gemeenten die van het kabinet mogen meedoen is de kern van het onderzoek, het experiment de uitstroom naar betaald werk. Echter, in Tilburg zal daarnaast ook worden onderzocht of deelnemers ook op andere manier erop vooruit gaan: gezondheid, welzijn, sociale contacten en waardering voor hun eigen leven worden ook in het onderzoek meegenomen.
De vraag is nog of ook mensen zullen kunnen deelnemen die in de schulden zitten. Er wordt nog uitgezocht of het (juridisch) mogelijk is dat deze mensen eventuele extra inkomsten zelf mogen houden en besteden.
1 reactie
Voeg die van jou toe →De motie in kwestie spreekt over ‘maximale ruimte binnen de algemene maatregel van bestuur’. Met andere woorden: de extra ruimte die nu wordt gesuggereerd was er gewoon altijd al. En dat wist De Ridder ook: hij is namelijk een van de vier wethouders die de afspraken met Klijnsma heeft gemaakt.
‘Fijn dat nu iedereen ziet dat de afspraken deze invulling gewoon mogelijk maakten. Gemeenten kunnen nu voor het eerst experimenteren onder het motto ‘Doen wat werkt, stoppen met wat dat niet doet.’