Het jaar 2015 was een uniek jaar waar vele records sneuvelden. Het waren vooral de warmterecords, maar toch ook nog enkele kouderecords. In de eerste zes maanden gebeurde niet zoveel, maar dat veranderde toen de maand juli aanbrak.
We begonnen direct met een hittegolf waarvan drie dagen met 35 graden (!), gevolgd door een zware zomerstorm in diezelfde maand. Dan september en oktober die twee koude maanden waren, maar werden in evenwicht gebracht door de extreem zachte maanden november en december. Daarnaast viel er gemiddeld het normale aantal millimeters in een jaar. Tenslotte was het een topjaar voor de zonaanbidders met een 3e plaats van zonnigste jaren ooit sinds 1906.
Temperatuur
De gemiddelde jaartemperatuur in De Bilt is uitgekomen op 10,9°C, tegen 10,1°C normaal. Daarmee eindigde 2015 op een gedeelde vierde plaats in de rij van warmste jaren sinds 1901 samen met het jaar 2011. Lange tijd zag het er echter niet naar uit dat dit kalenderjaar als ‘zeer warm’ de boeken in zou gaan. Het zou eigenlijk bijna een normaal jaar worden, maar november en december waren zo extreem warm dat het jaar 2015 in de top 10 terecht kwam.
We begonnen met de wintermaanden januari en februari die beide vrij zacht verliepen. Maar op 23 januari kwam op veel plaatsen de temperatuur de gehele dag niet boven het vriespunt uit en werd in De Bilt de eerste en enige ijsdag van het jaar genoteerd. Die dag werd ook de landelijk laagste minimumtemperatuur van het jaar genoteerd met in Wijk aan Zee -8,8°C. De lente was in haar geheel vrij koel, met name door een koude meimaand. De zomer daarentegen verliep vrij warm. Van 30 juni tot en met 5 juli was er sprake van een officiële hittegolf. In die periode werd de warmste dag van het jaar waargenomen: Maastricht noteerde op 2 juli een kwikstand van 38,2°C en dat was de hoogste julitemperatuur ooit gemeten.
De herfst ging koud van start. Zo was het de koudste september sinds 2001 en ook oktober was een koude maand. De tweede decade van oktober (dag 11 tot en met 20) was zelfs sinds 1992 niet meer zo koud geweest. De herfst eindigde echter extreem zacht, want november werd namelijk de op één na zachtste novembermaand ooit sinds 1901. En zo werd het uiteindelijk toch nog een zachte herfst. December is sinds het begin van de regelmatige temperatuurwaarnemingen in 1706 met afstand nog nooit zo zacht geweest. Het regende in beide maanden dan ook aan warmterecords. De gemiddelde temperatuur kwam in december uit op 9,6°C tegen 3,7°C normaal, en dat is zelfs hoger dan de normale waarde voor april. Aan het weerboek werd dan ook een nieuw woord toegevoegd: ‘decemberlente’. Alles werd nog eens bekrachtigd met de warmste kerst sinds 1706 en een feestmaand die zonder vorst verliep. Heel bizar.
Dat het een zeer warm jaar is geweest zien we echter niet terug in het aantal warme en zomerse dagen van respectievelijk 20 en 25 graden in De Bilt. Het aantal warme dagen kwam namelijk uit op 69 (normaal 85), waarvan er 29 zomers waren tegen normaal 26. Tropische dagen van minstens 30 graden kwamen vijf keer voor, tegen normaal vier.
Aan deze cijfers zou je eerder zeggen dat het een normaal of zelfs koel jaar is geweest. Maar zowel in de eerste twee maanden (januari-februari) als de laatste twee maanden (november-december) van het jaar komen deze kwikstanden helemaal niet voor, terwijl het wel (extreem) zeer zacht was voor de tijd van het jaar. Vandaar het vertekend beeld. Naast warmte was er ook kou bij het KNMI. Zo werden er 40 dagen geteld waarop het heeft gevroren (normaal 58) en op één dag kwam het kwik de gehele dag onder het vriespunt.
In Berkel-Enschot en Tilburg kwam de gemiddelde etmaaltemperatuur van 2015 uit op maar liefst 11,7°C. Oorzaak is de stadswarmte van Tilburg die het allemaal wat warmer maakt. Overdag werd het gemiddeld 15,9°C (normaal 14,4°C) en in de nachten was het gemiddeld 7,5°C tegen 5,8°C als langjarig gemiddelde. De warmste dag was die van 1 juli met 35,9°C in Berkel-Enschot en de koudste dag was die van 22 januari toen het overdag niet warmer werd dan -0,6°C.
Maar écht koud was het op 6 februari, ondanks dat de temperatuur onder een strakblauwe hemel rond de +2 graden schommelde. Maar het waaide zo hard dat de gevoelstemperatuur ofwel windchill rond het middaguur op -10 graden lag. Brrrr. De warmste nacht was van 1 op 2 juli toen het niet verder afkoelde dan 23,2°C. En dat is een nieuw stationsrecord voor Berkel-Enschot sinds de metingen aldaar in 1998. Met -5,4°C als laagste minimumtemperatuur op 5 februari werd het de koudste nacht in de regio Tilburg. In totaal werden er 93 warme dagen geteld, waarbij het minstens 20 graden werd. Daarvan waren er 42 zomerswarm en 13 tropisch. Daarnaast werden er twee ijsdagen geregistreerd en 28 dagen waarop het heeft gevroren.
Neerslag
Landelijk gemiddeld viel 834 mm neerslag tegen 847 mm als langjarig gemiddelde. Hierbij verliepen vijf maanden nat tot zeer nat, namelijk januari, juli, augustus, september en november. April was een zeer droge maand, maar ook in mei en juni was het droog. Hierdoor was er regionaal sprake van droogteproblemen. De regionale verschillen waren dit jaar groot. Vooral op de Veluwe was het zeer nat met in Deelen 1012 mm. In het zuidoosten van het land was 2015 juist een droog jaar, waarbij in Ell de minste neerslag viel: 632 mm. Natte maanden met landelijk gemiddeld 100 mm of meer waren januari, augustus en november.
In Berkel-Enschot werd 789 mm afgetapt. Op bijna de helft van het jaar viel er neerslag waarbij minstens 0,1 mm werd opgevangen, namelijk op 181 dagen. Hiervan viel op 20 dagen meer dan 10 millimeter, waarbij op 14 augustus de meeste neerslag viel met 27 mm. Naast regen werden 12 sneeuwdagen geteld die op twee dagen leidden tot een sneeuwdek van in totaal 2 cm op zowel 24 januari als 5 februari. Vervolgens heeft het op 10 dagen gehageld en 16 dagen geonweerd. Tenslotte werden er dit jaar 16 dagen met mist waargenomen.
Windstoten en storm
In januari was het regelmatig onstuimig. Op 16 dagen kwam het, vooral in de kustgebieden, tot zware windstoten van minstens 75 km/uur. Opvallend was ook zwaarste julistorm ooit waargenomen die op 25 juli van zuidwest naar noordoost over het land trok. In IJmuiden werd tijdelijk windkracht 10 waargenomen en kwamen windstoten voor tot 122 km/uur. Het was de enige dag van het jaar waarop het KNMI een weeralarm deed uitgaan in de vorm van code rood.
Op 29 maart stond er enige tijd een storm in Vlissingen (windkracht 9), waarbij de sterkste windstoot werd gemeten op Schiphol met 117 km/u. Maar het venijn van maart zat in zijn staart. Op 31 maart trok namelijk een actieve depressie van Schotland naar Denemarken. Het lagedrukgebied veroorzaakte in ons land een storm die overlast en schade veroorzaakte. Het KNMI waarschuwde met een code oranje voor de zeer zware windstoten. Op de Houtribdijk van Enkhuizen-Lelystad werd tijdelijk zelfs een zware storm (windkracht 10) gemeten.
Ook in het binnenland waaide het fors, op een flink aantal KNMI-stations werd een windkracht 7 (hard) tot 8 (stormachtig) geregistreerd. Er kwamen zware tot zeer zware windstoten voor van 100 tot 110 km/u, met name in het noorden van het land. In de namiddag nam de windsnelheid af, het laatst in het noordoosten van het land. In de avond trokken een aantal buien over het land die opnieuw plaatselijk vergezeld gingen van zeer zware windstoten.
In Hoek van Holland werd tijdens een bui een windstoot van 133 km/u gemeten, op de dijk Enkhuizen-Lelystad 120 km, in Lelystad zelf 119 km/u en in Gilze-Rijen liep de windsnelheid op tot 115 km/uur. De storm koste één iemand het leven, doordat het dak van een loods van een bedrijfspand instortte.
Op 25 juli trok een zware zomerstorm van zuidwest naar noordoost over het land.
Op zich is dat al uniek in deze tijd van het jaar, maar de kracht maakte het nog bijzonder. Deze dag zal namelijk de weerboeken worden ingeschreven als de zwaarste julistorm ooit en de op één na zwaarste zomerstorm sinds 1901. Alleen op 12 augustus 1914 waaide het in dit seizoen nog harder.
Door de storm van 25 juli zijn een dode en meerdere gewonden gevallen. Volgens het Verbond van Verzekeraars is de schade minstens 13 miljoen euro. De wind bereikte in IJmuiden een uurgemiddelde van windkracht 10. Zo’n hoog uurgemiddelde is in juli niet eerder gemeten. De zwaarste windstoot is eveneens gemeten in IJmuiden, waar de windmeter van het KNMI 122 km/u aanwees. Op de weerstations in Stavoren en Hoek van Holland zijn windstoten gemeten van 108 km/u. In het binnenland zijn zware windstoten gemeten tussen 80 en 100 km/u. In Brabant bleef het beperkt tot 76 km/u in Woensdrecht en 72 km/u in Gilze-Rijen en Tilburg.
Zonneschijn
Dit jaar scheen de zon gemiddeld over het land 1890 uur tegen 1639 normaal. Daarmee eindigt 2015 op de derde plaats in de lijst met zonnigste jaren sinds de start van de metingen van zonuren in 1906. Het zonnigste jaar ooit is 2003 met maar liefst 2100 uren zonneschijn. De tweede plaats is in handen van 1959 met 1986 zonuren. April en juni waren in 2015 de twee zonnigste maanden van het jaar met ieder 243 zonuren.
Ook in mei, juli en augustus scheen de zon gemiddeld over het land ruim 200 uren. De zon scheen dit jaar traditiegetrouw het meest langs de westkust, op de Waddeneilanden en vooral in Zeeland: Vlissingen registreerde 2007 zonuren. Het noordoosten van het land was het minst zonnig met in Eelde 1778 zonuren.
Maar ook dat is nog altijd ruim 228 uur meer zon dan normaal. In De Bilt scheen de zon 1856 uren, goed voor een vierde plaats in de rij van zonnigste jaren sinds 1901. In Berkel-Enschot was het een stuk zonniger met 1937 zonuren. Op 56 dagen was het echter zonloos tegen 60 normaal. Maar het aantal zeer zonnige dagen, waarop de zon minstens 80% van het maximaal aantal uren per dag kan schijnen, maakte alles goed. In totaal werden er namelijk 70 zeer zonnige dagen geteld tegen 36 normaal. Bijna twee keer zoveel.