Op Hemelvaartsdag vieren christenen dat Christus na de kruisiging en opstanding ten hemel is gevaren. De Hemelvaart betekent in het christendom de terugkeer van Jezus van Nazareth naar zijn vader in de hemel. Het Lucas-evangelie en de Handelingen van de Apostelen verhalen dat Christus na de verrijzenis meerdere keren verschenen is aan zijn apostel en leerlingen. Veertig dagen na zijn opstanding, terwijl de leerlingen naar boven keken, werd Jezus aan het zicht onttrokken door een wolk, waaruit geconcludeerd werd dat hij ten hemel voer.
Hemelvaartsdag valt op de 40e dag gerekend vanaf Eerste Paasdag, waardoor de datum elk jaar anders is. Wel valt Hemelvaartsdag altijd op een donderdag en tien dagen vóór Pinksteren. Vroeger stonden de mensen op Hemelvaartsdag al voor dag en dauw om drie uur ’s morgens op. Men ging zingend met blote voeten door het gras lopen, omdat men verwachtte dat dit ritueel een magische of genezende werking zou hebben. Dit werd dauwtrappen genoemd.
Het vroor zelfs, met in Twenthe -0,6°C en aan de grond was het een flink stuk kouder met -7,0°C. In de loop van de dag verdween de zon achter de wolken, maar het bleef droog bij een temperatuur van 17 graden in Brabant. In 2011 (2 juni) beleefden we één van de mooiste Hemelvaartsdagen ooit. Met het maximale aantal zonuren van ruim 15 uur liep het kwik op naar zomerse waarden van ruim 25 graden in Berkel-Enschot. Een paar dagen later zou zelfs de tropische grens worden overschreden, waarbij het in Tilburg 30,6°C werd. Vijf jaar geleden was 13 mei de datum van Hemelvaartsdag en deze verliep miezerig. Pas na de middag werd het droog, maar het bleef bewolkt. Het kwik bleef overdag onder de 10 graden en met een zwakke noord tot noordwestenwind voelde het koud aan. In De Bilt was het zelfs de koudste sinds 1901 met een temperatuur van 9,2°C. Ook Twenthe noteerde 9,2°C, Cabauw (9,1), Stavoren en Den Helder hadden 9,0°C en de koudste plaats in ons land was in Maastricht waar de temperatuur niet verder kwam dan 7,7°C in 2010. Brrrrr.
In 2009 viel deze feestdag op 21 mei en eindelijk was dit weer eens een prachtige Hemelvaart. De zon scheen meer dan twaalf uur, het bleef droog en het kwik liep op naar 22 graden in Berkel-Enschot. Heel anders dan de jaren ervoor (2005 tot en met 2008) die steeds een afwisseling liet zien van licht regenachtig weer en wat zonneschijn bij temperaturen die opliepen tot maximum 15 á 16 graden. De periode 2001-2004 waren daarentegen weer prachtige Hemelvaartdagen. In 2004 hadden we temperaturen van ruim 22 graden bij vrijwel geen wind. De dag begon nog met flinke zonneschijn, maar in de loop van de middag werd het helemaal bewolkt.
In de avond trok de hemel weer open en konden we nog even van wat zonuren genieten. In 2003 werd het allemaal nog mooier en werd het op 29 mei een Hemelvaartsdag om in te lijsten. Het was die dag zonnig, met ruim 14 uur zon, en zomers weer met in onze regio temperaturen van 27 graden. Daarnaast was het vrijwel onbewolkt en met een zwakke oost tot noordoostenwind was het een schitterende dag. Dertien jaar geleden begon Hemelvaartsdag (9 mei 2002) met mist, maar later klaarde het wat op en liep het kwik nog op tot 23,7°C. In 2001 was Hemelvaartsdag (24 mei) zonovergoten met 15 uur zon en zelfs zomerse temperaturen van 25,6°C in het midden van Brabant. In het noordelijk kustgebied was het echter minder fraai: vooral de Waddeneilanden hadden te maken met bewolking en temperaturen van 15 à 16 graden en dat is onder het normaal voor eind mei.
Meestal duurt echter het zomerse voorjaarsweer kort en soms is het in deze tijd zelfs nog ronduit koud. In 1997 vielen er daags voor Hemelvaart (8 mei) aan de kust sneeuwbuien en overdag werd het in De Bilt niet warmer dan 10 graden. In 1996 was het zogenaamde “dauwtrappen” op 16 mei meer rijptrappen met in de ochtend zelfs een paar graden vorst.
Sinds 1901 was Hemelvaartsdag in De Bilt slechts zes keer een zomerse dag (met een temperatuur van 25 graden of hoger) waarvan er vijf dagen eind mei viel. Het laatst op 29 mei 2003 met 25,9°C en in de extreem warme mei van 1992 met op de 28e een temperatuur van 27,2°C. Het warmst was Hemelvaartsdag 1954 met in De Bilt op 27 mei een temperatuur van 29,2°C. In Limburg en Brabant werd het toen plaatselijk warmer dan 30 graden.
Een heel vroege Hemelvaartsdag met zomerse temperaturen kwam sinds 1901 maar één keer voor: kort na de bevrijding op 10 mei 1945 toen het KNMI 25,4°C noteerde. Een dag met een temperatuur van 20 graden of hoger wordt een warme dag genoemd en dat kwam sinds 1901 op Hemelvaartsdag 35 keer voor. Op 35 dagen was Hemelvaartsdag fris met een temperatuur onder de 15 graden. Het koudst was in 2010 met een kwikstand van 9,2°C. Het vorige record stond op 9,9°C gemeten op 18 mei 1950, dat is ongeveer acht graden lager dan normaal in die tijd van het jaar. De laatste keer dat het zo koud was vond plaats in 1997 toen het overdag ook niet warmer werd dan 10 graden.
Onweer, windstoten en stortregen stonden op het menu van 25 mei 1995. Toen werd in de regenmeter plaatselijk 45 mm opgevangen. Deze buien sloten toen een korte zomerse periode af. Zulke natte dagen zijn een uitzondering, want op slechts zeven Hemelvaartsdagen werd in De Bilt sinds 1901 meer dan 10 millimeter regen afgetapt en op 19 dagen viel meer dan 5 millimeter. De beruchtste Hemelvaartsdag was 12 mei 1983, toen een zeer korte maar plotseling opstekende storm rampzalige gevolgen had en in ons land tien mensen het leven kostte. Storm en regen zijn tussen 1 mei en 3 juni, de uiterste data waarop Hemelvaart valt, uitzonderlijk. Maar het kan ook droog en zonnig zijn: sinds 1901 scheen de zon op 26 Hemelvaartsdagen minstens 10 uur in De Bilt en op maar 8 dagen scheen de zon helemaal niet. De laatste keer dat we een zonloze Hemelvaartsdag noteerden was vorig jaar, in 2010 en daarvoor was het op 27 mei 1976.
Dit jaar is Hemelvaartsdag fris begonnen. Eindhoven noteerde vanmorgen zelfs vorst aan de grond met -2,8°C. Dat gebeurde onder een heldere hemel. In de ochtend kwam er meer bewolking binnendrijven, waardoor het kwik snel boven het vriespunt uitkwam. Uiteindelijk zal het kwik op deze 14e mei verder stijgen naar zo’n 18 graden in Brabant. Een mooie lentedag om erop uit te trekken, want het weerbeeld bestaat uit een mix van overwegend wolkenvelden en wat opklaringen. Het blijft tot de avond droog en veel wind staat er niet. Op het einde van middag worden de wolken dikker en in de avond kan er wat regen vallen.
