In aanloop naar Holocaust Memorial Day 2015 promoveert Liesbeth Hoeven op woensdag 21 januari aan Tilburg University op haar onderzoek ‘Een boek om in te wonen. De verhaalcultuur na Auschwitz’. Nu steeds minder ooggetuigen leven, onderzocht de cultuurwetenschapper hoe generaties van nu de getuigenisketen kunnen voortzetten en het belang van vrijheid kunnen blijven doorgeven via het vertellen van verhalen.
Het gedenken van de Tweede Wereldoorlog is belangrijk voor de Nederlandse identiteit. De aanwezigheid van Koning Willem-Alexander, koningin Máxima en premier Mark Rutte bij de 70-jarige herdenking van de bevrijding van het voormalig vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau in Polen op dinsdag 27 januari 2015 is veelzeggend. Hoeven: “Het herdenken van de slachtoffers wordt tijdens deze dag in verband gebracht met wereldwijde situaties van oorlog en conflict en de gevolgen van discriminatie en uitsluiting. In educatieve programma’s en herdenkingsrituelen zijn de verhalen van ooggetuigen belangrijk. Die maken het tragische lot tastbaar van mensen wier vrijheid tot in de kern is geschonden.”
Cultuurwetenschapper Hoeven ontwikkelde een onderzoeksmodel dat een alternatief biedt voor de huidige strijd tegen de vergetelheid. Hoeven brengt de herinneringscultuur, zowel historisch als actueel, in beeld als een onuitputtelijke bron van twee typen verhalen. Enerzijds zogenoemde master narratives: verhalen die ons voorzien van een collectief gedragen mens- en wereldbeeld. Anderzijds counterstories: verhalen die stelling nemen tegen de vanzelfsprekend geworden ideeën, beelden en culturele praktijken die in een master narrative besloten liggen.
Het master narrative dat zich in ons publieke bewustzijn heeft gevestigd als ‘Nooit meer Auschwitz’, is volgens Hoeven toe aan een herziene reflectie. “Met iedere nieuwe genocide verliest dit verhaal aan overtuigingskracht.” Bovendien bevestigt het onze culturele identiteit op negatieve wijze. Het maakt bovenal duidelijk waarmee wij ons niét willen identificeren: Auschwitz. Vanuit filosofische, cultuur-historische en journalistieke perspectieven onderzocht Hoeven een manier om de ‘getuigenisketen’ – meer toekomstgericht en meer in positieve zin – opnieuw op gang te brengen. Dit illustreert ze door analyses van de counterstories van Art Spiegelman, Anne Frank, Charlotte Salomon en Jochen Gerz.
Ze maakt inzichtelijk hoe lezers van Maus, een stripverhaal dat auteur Art Spiegelman baseerde op diepte-interviews met zijn vader over diens strijd om als Poolse Jood te overleven tijdens de Holocaust, tot zelfreflectie worden aangezet. En ze schetst hoe een bezoek aan Het Achterhuis het persoonlijke verhaal van Anne Frank tot leven brengt, waarmee het een plek verovert in ons eigen historisch bewustzijn. In dezelfde context analyseerde Hoeven de kracht van het muziektheaterstuk van Charlotte Salomon, die Auschwitz niet overleefde, en de werken van conceptueel kunstenaar Jochen Gerz, die als zoon van een Duitse militair correspondent tijdens de Tweede Wereldoorlog werd geboren.
Hoeven: “Zo ontstaat een nieuwe en grensoverschrijdende herinneringsgemeenschap die mensen op het niveau van verbeelding met elkaar verbindt. Mensen van nu worden in herinneringskunst en gedachtenisplaatsen aangesproken als potentiële vertellers van een toekomstgericht verhaal met een sterke morele zelfdefinitie: ‘Dit zijn wij!’.”
Promovenda Liesbeth Hoeven (Tilburg, 1982) heeft haar masterstudie Religiestudies afgerond aan de Tilburg School of Humanities en werkt daar nu als postdoc-onderzoeker en projectmanager. Zij publiceert en geeft lezingen op het snijvlak van narrativiteit, herinnering en verbeelding.
2 reacties
Voeg die van jou toe →Niemand zit te wachten op een tweede keer Auschwitz, en het is goed dat het in gedachten blijft, maar nu 70 jaar later,word er te makkelijk over gedacht, dat er in de Wereld plaatsen zijn die in naam van het geloof, net zo angstwekkend zijn voor duizenden mensen, en als het aan het islam geloof ligt zal het de Holocaust overtreffen, onthoofdingen ,verkrachte,verminken, levend begraven, toen Auschwitz deze verschrikkingen uit voerde wisten velen hier NIKS van , dat kwam later toen het bevrijd was,maar nu komen ze de huiskamer binnen op de sociale media, en de reactie van onze regering ,ga maar rustig slapen het valt wel mee,maar wel met een schijnheilig gezicht bij het oorlogsmonument kransen leggen,dan kan je er toch niet om heen dat er mensen onder ons zijn,die in naam van de islam beginnen te domineren en te moorden , om dat ik niet geloof wat zei willen dat ik geloven MOET,iedereen mag van mij een eiken boom aanbidden , zo lang ze niet zeggen dat ik dat ook moet doen , daar hebben die duizenden soldaten 70 jaar geleden hun leven voor gegeven , voor mijn vrijheid en recht van mijn menings— uiting , en de democratie, maar nu dwingt onze regering dat ik samen moet leven met mensen die de democratie vervloeken en de sharia willen invoeren, handen afhakken ,stenigen, besnijdenis, geen rechter maar een imam maakt dan uit wat er gebeurd, onze regering speelt met vuur, ik zie ze als de kamp bewakers van Auschwitz,ze weten en zien wat er op ons af komt en ze kijken de andere kant op , ze zetten zelfs het boek waar alles in staat hoe wij de ongelovige vernietigt moeten worden ,het staat op de tafel van de voorzitter,ze hebben zelfs al mensen in de tweede kamer onze Z.G volksvertegenwoordigers die roepen als ze tegengesproken worden Alla zal je straffen , dat riepen de moordenaars in Frankrijk ook , wij hebben de profeet gewroken,en bij iedere onthoofding word geroepen Alla akbar, nou ik geloof niet in alla want ik geloof als Alla echt zou bestaan dat deze dingen niet zouden gebeuren ,zo toch, wil ik NIKS met hem te maken hebben,Het beste vergelijking vandaag door Rob Hoogland;de zelfde homo sapiens rechter de een in Saoedi die een straf uit sprak ,om dat hij de website bijhield van de Vrije Saudisch Liberalen hij had niet met een kalashnikov mensen omgebracht, nee hij had iets opgeschreven wat de imam niet aanstond en kreeg 7 jaar en 600 zweepslagen, en toen Amnestie er iets van zei ,werd de straf onmiddellijk verhoogd naar 10 jaar en 1000 zweepslagen islam liefde weet je nog,en dan 6 uur vliegen naar Arnhem zit een rechter die de twee Syrië gangers het enkelbandje af laat doen , om dat het anders zijn sport kickboksen zou verpesten, daar zakt toch je broek van af,zo,n polderlandse pamper magistraat wat een stelling,de duitsers kwamen destijds met zijn allen tegelijk ,maar de moslims komen een voor een , maar dat gaat al 40 jaar lang en ze worden zo langzaam aan net zo gevaarlijk als de Duitsers destijds, en de eerste paar jaar hadden we er nog niet eens zo veel last van , maar de laatste 3 jaar waren het ergste,regering laat eens zien WIE hier de baas is.
Slordige schetsen van Acham
bouwvallig en breekbaar
geven een beeld van een duistere tijd.
Zwalkende vrouw in beddesprei
spugend met poep aan haar handen
leest onder een poort ‘Arbeid maakt Vrij’.
langzaam geluid van rollende tanks
een zachte geur van radijsjes
God weet wat goed voor ons is.
Het sneeuwt, natte sneeuw.
d.witte