De verdeeldheid in de raadscommissie Bestuur over het Tilburgse referendum, in de vergadering van maandag 19 juni 2017, zette zich voort in de raadsvergadering van maandag 3 juli 2017. Vanwege deze verdeeldheid, die zich anders dan in de meeste gevallen niet aftekende in een wedstrijdje coalitie tegen oppositie, werd het gehele onderwerp opnieuw behandeld.
De oorspronkelijke aanleiding waren het bijna-referendum over het Stadhuis van begin dit jaar, een voorstel van de fractie VoorTilburg om het aanvragen van een referendum voor burgers ook digitaal mogelijk te maken en een verzoek van de raad om de bestaande verordening (gemeentelijke wet) voor het referendum eens te herzien.
Het College van B&W (Burgemeester en Wethouders) was daarop met een voorstel gekomen dat het voor burgers moeilijker zou gaan maken om een referendum te starten.
Waar alle partijen het wel over eens zijn, is dat alle andere manieren van inspraak voor burgers altijd de voorkeur hebben. Stadsdebatten, meningspeilingen, inspreken bij de raad en commissies en al het andere mogelijke. En ook dat een referendum een allerlaatste middel is voor burgers, als niks anders soelaas biedt. Een noodrem.
Voor GroenLinks, PvdA, CDA, VVD en TVP is dat de reden om het referendum het liefst helemaal af te schaffen. Maar zolang dat niet gebeurt, moet volgens de tegenstanders het aanvragen van een referendum voor burgers zo moeilijk mogelijk zijn. Voor D66, LST, Lokaal Tilburg, SP, VoorTilburg, OPA en VSP is het omgekeerde het geval, zij willen het indienen van een referendumverzoek juist zo makkelijk mogelijk maken.
Omdat het voorstel van het College ertoe zou leiden dat het aanvragen van een referendum moeilijker zou worden, had raadslid Stefanie Vatta (D66) samen met collega’s Hans Smolders (LST), Frans van Aarle (LT), Henri Mandemakers (SP), Linda Oerlemans (VT) en Yunus Balkaya (VSP) drie amendementen ingebracht, naast ook twee moties. Ook Paulus Oerlemans van GroenLinks had een motie ingebracht.
Het eerste amendement (voorstel om een wet te veranderen) ging over de opkomstdrempel. Volgens D66 voegt een opkomstdrempel – opkomst tenminste gelijk aan die van de laatst gehouden raadsverkiezingen, met een ondergrens van 30% – niks toe aan de geldigheid van een referendum en veroorzaakt het vooral verwarring bij burgers. Want hoewel een referendum niet bindend is voor de raad, krijgt deze in de beleving van mensen een ‘bindende werking’ door de opkomstdrempel. Bovendien: de raad heeft altijd het recht om te besluiten wat zij met de uitslag doet, ongeacht de opkomst bij een referendum. Daar voegt een opkomstdrempel niets aan toe.
Dit amendement werd door een meerderheid – de voorstanders van referenda – aangenomen, waardoor de opkomstdrempel in Tilburg is afgeschaft voor gemeentelijke ref
erenda.
Het tweede amendement van Frans van Aarle werd eveneens aangenomen in dezelfde stemverhoudingen. Hierbij ging het om een wijziging die het College wilde aanbrengen in de argumenten waarmee de gemeenteraad een referendum kan tegenhouden.
Het College stelde voor om op te nemen: “indien de raad van mening is dat andere dringende redenen aanleiding zijn geen referendum te houden.” Deze regel geeft de raad meer mogelijkheden om een referendum tegen te houden dan de regel uit 2004: “naar het oordeel van de raad, niet opweegt tegen de verantwoordelijkheid van de raad voor kwetsbare groepen en hun plaats in de samenleving“. Dankzij dit amendement blijft de regel uit 2004 nu staan.
Het derde amendement gaat over het aantal handtekeningen dat bewoners moeten indienen om een referendum te kunnen houden. In de oorspronkelijke verordening staat dit aantal aangegeven met een percentage, wat het voor burgers onduidelijker maakt. Ook dit amendement werd aangenomen, waardoor voortaan het benodigde aantal handtekeningen wordt aangeduid in aantallen. 1300 in de eerste drie weken en 8000 binnen nog eens zes weken.
Dankzij twee aangenomen moties (voorstellen) komt er een aparte pagina op de gemeentelijke website Tilburg.nl over het referendum. Daarop zullen in duidelijke taal de stappen
worden omschreven die nodig zijn om een referendum mogelijk te maken. Op deze pagina kunnen Tilburgers dan ook direct van start gaan. Daarbij wordt het voor burgers mogelijk om op meerdere plekken in de stad een handtekening te zetten om een referendumverzoek te ondersteunen. Behalve bij de Stadswinkels dan ook bij onder andere: wijkcentra, bibliotheken en scholen. Hiermee wordt ook voor Tilburgers die niet digitaal vaardig zijn, de mogelijkheid om een referendum te steunen, vergroot.
De motie van GroenLinks werd overgenomen door het College, maar raadslid Paulus Oerlemans wilde deze toch in stemming brengen. Bij de stemming haalde deze echter geen meerderheid en werd de motie verworpen. Zijn voorstel was “om te onderzoeken welke middelen uit de ‘deliberatieve (doe-)democratie’ in Tilburg meer in te zetten zijn om (Til)burgers nog meer te betrekken bij het ontwikkelen van beleid.” Deliberatieve democratie is een systeem waarbij een groep burgers samen een oplossing zoekt voor een probleem en waarover de politiek dan een besluit neemt. Volgens GroenLinks-fractievoorzitter Paulus Oerlemans “moeten burgers leren om actief te zijn en hun verantwoordelijkheid te nemen.”
