Storm!

Jean-Paul Korst heeft een enorme passie: het weer. Behalve op zijn eigen weerblog, is hij weerman voor onder andere het weekblad Groot Eindhoven en Radio MagnifiQue.

Op deze dinsdag, 3 januari, stond in het noordelijk en westelijk kustgebied enige tijd een zuidwesterstorm, kracht 9, en op Vlieland piekte de windmeter om 11.40 uur kracht 10; een zware zuidwesterstorm. Verder vielen de felle windstoten op, tot maximaal zo’n 90 kilometer per uur in het binnenland en tot 110 à 120 km/u aan zee. Het begon allemaal om 10.00 uur toen Vlieland en Den Helder melding maakte van de eerste storm van 2012, kracht 9, met windstoten tot 101 km/u. Om 10.30 uur liepen de windstoten op Vlieland op tot 107 km/u en een half uur later was dit al 112 km/u (kracht 11) wat tot het middaguur aanhield. In die periode werd in tien minuten tijd minstens windkracht 10 gemeten en toen was een zware storm geboren die uit het zuidwesten kwam. Op meetpunt Zandvoort werd vanmiddag om 15.10 uur zelfs een vlaag van 130 kilometer per uur geregistreerd.

De storm zorgde voor veel overlast, vooral in Brabant. Verzekeraar Interpolis kreeg dinsdagmiddag al 200 meldingen binnen van stormschade. Deze meldingen zijn vooral veroorzaakt door omgevallen bomen, afgewaaide takken en gesneuvelde ruiten, vooral in kassen. De verzekeraar verwacht dat het aantal meldingen nog zal oplopen. De Efteling heeft door de harde windstoten drie attracties gesloten. De Python, de Pagode en het Sprookjesbos werden al ’s middags gesloten. Het KNMI waarschuwde maandagavond al voor extreem weer, maar heeft de waarschuwing vandaag om vijf uur ingetrokken.

In de straalstroom worden deze week twee stormdepressies meegesleurd. De ene trok vandaag over de Noordzee oostwaarts en de andere lijkt aanstaande donderdag vrijwel dezelfde koers te volgen. Daarmee zijn het de onstuimigste dagen van deze week. Aan de zuidkant van beide lagedrukgebieden waait het het hardst en daar zaten we vandaag in. Ook op donderdag is dat het geval.

De kolkende rivier van lucht op ongeveer 10 kilometer hoogte, oftewel de straalstroom, blijft de komende vijf dagen op volle sterkte boven ons land liggen en dan wordt wel eens gesproken over de ‘herfstmachinerie’. Daarmee worden aan de lopende band oceaandepressies en bijbehorende storingen aangevoerd en dan is het resultaat: geregeld een stevige wind, vaak regen en aanhoudend zacht, aangezien de wind ook aan het aardoppervlak vanuit westelijke richtingen waait. Alleen in de bovenlucht wordt af en toe een portie koude lucht aangevoerd, waardoor buien soms van hagel en een klap onweer vergezeld zullen gaan. Maar voor sneeuwbuien is de atmosfeer (net) niet koud genoeg. Aan het aardoppervlak wordt het voorlopig telkens 7 tot 11 graden en in de nachtelijke uren komt het niet tot vorst met minimumtemperaturen tussen 3 en 6 graden.

Storm, windkracht 9 op de schaal van Beaufort, betekent dat de wind gemiddeld over 10 minuten een snelheid bereikt van minstens 75 km/u. Dan breken takken af en kan schade ontstaan aan daken. Storm komt zeker aan de kust op een aantal dagen per jaar voor. Meer landinwaarts waait dan meestal een harde of stormachtige wind, windkracht 7 of 8. Een stormachtige wind betekent dat de wind gemiddeld over 10 minuten snelheden bereikt tussen 62 en 74 km/u. Dat is sterk genoeg om takjes en twijgjes af te breken, terwijl lopen en fietsen tegen de wind in moeilijk is.

Bereikt de wind gemiddeld over 10 minuten een snelheid van zeker 90 km/u dan wordt gesproken van zware storm, kracht 10, terwijl een gemiddelde snelheid van 103 km/u staat voor zeer zware storm, windkracht 11. Dat leidt tot grote schade en zeker bij windkracht 11 is het gevaarlijk door rondvliegende dakpannen, golfplaten of andere materialen.

Tijdens windstoten liggen de snelheden bij een storm in het algemeen enkele tientallen kilometers per uur hoger. Windstoten duren echter kort, vaak niet langer dan enige seconden. Windstoten kunnen daarom niet geboekstaafd worden in eenheden van de schaal van Beaufort, die gebaseerd is op gemiddelde windsnelheden over meerdere minuten.

Windwaarschuwingen geeft het KNMI vanaf windkracht 6. Waarschuwingen voor zware windstoten worden gegeven wanneer de wind in vlagen 75 km/u haalt of meer. Haalt de wind in vlagen meer dan 100 km/u dan is sprake van zeer zware windstoten. Sterke noordwesterstormen, die lang duren, hebben duidelijk effect op de waterstanden en kunnen langs de kust een stormvloed veroorzaken, een sterke verhoging van de zeespiegel.

Storm kan in ons land het hele jaar door voorkomen, maar de kans op een flinke storm die geruime tijd woedt is het grootst in de periode oktober tot en met maart. De temperatuurverschillen tussen het noordelijke en zuidelijke deel van het noordelijk halfrond zijn dan het grootst, waardoor ook de luchtdrukverschillen groot zijn en actieve depressies ontstaan. Wanneer de atmosfeer eenmaal onrustig is kan met een krachtige westelijke luchtstroom op 9 tot 10 kilometer hoogte in de atmosfeer (straalstroom) de ene stormdepressie na de andere ons land bereiken. Het kan dan soms twee weken achtereen herhaaldelijk tot stormachtig weer komen en soms ook tot storm.

Hoe zwaar een storm wordt is niet zozeer afhankelijk van de luchtdruk in het depressiecentrum, maar wordt bepaald door luchtdrukverschillen met de naaste omgeving. Een lage barometerstand zal daarom niet altijd leiden tot storm, maar bij een snelle verandering van de druk nemen de drukverschillen en daarmee de wind meestal wel flink toe. Het gebied met de grootste luchtdrukverschillen en de krachtigste wind ligt meestal ten zuidwesten of westen van de stormdepressie.

De zwaarste stormen, in ons land, meestal uit richtingen tussen zuidwest en noordwest, worden dan ook veroorzaakt door depressies die over de Noordzee koersen. Trekt de kern van de depressie juist ten zuiden van ons land langs dan passeert het windveld ook ten zuiden en blijft de zuidwesterstorm in Nederland uit. Door een kleine koersverandering van de depressie kan de storm ons land of een gedeelte daarvan op het laatste moment missen of juist in volle hevigheid treffen. Zo’n verandering wordt soms pas op het laatste moment duidelijk. De windwaarschuwingen van het KNMI voor de scheepvaart zijn naast internet ook te vinden op NOS Teletekstpagina 710, alle overige waarschuwingen op pagina 713.

Bron: KNMI, Jan Visser, Meteo Consult en Omroep Brabant