De gemeente Tilburg heeft via een bewonersbrief en via sociale media aangekondigd dat zij tijdelijk zand en grond gaat bewaren in Zwaluwenbunders. Dit gebied, dat bedoeld is om als landschapspark te worden ontwikkeld, zou de enige geschikte plek zijn om grond op te slaan.
De reden is PFAS: Poly- en perFluorAlkylStoffen.
PFAS is een term waar heel veel andere, chemische stoffen onder vallen met zeer uiteenlopende en lastige namen. GenX, PFOA en PFOS bijvoorbeeld, maar ook Teflon, een heel bekende naam. Bij meer dan 4.000 verschillende stoffen die drie dingen gemeen hebben: ze zijn door mensen gemaakt (dus onnatuurlijk waardoor de natuur ze niet kan afbreken), ze zijn water en vet afstotend, en ze zijn giftiger dan ooit was gedacht.
Teflon, als meest bekende naam, werd bijvoorbeeld al in 1938 ontdekt door de chemicus Roy Plunkett en werd gevierd vanwege het feit dat er niks aan bleef plakken. Maar denk ook aan waterdichte skikleding, middelen om jassen en tenten waterdicht te maken en make-up, zoals waterproof mascara. Of pizzadozen, die de pizza’s warm moeten houden terwijl de condens niet het karton mag doorweken. Waarschijnlijk is in elk huishouden meer PFAS te vinden dan iedereen nu beseft.
In ieder geval is ook gebleken dat PFAS en zijn soortgenoten ook in de grond zitten. Eigenlijk overal. En omdat het niet kan worden afgebroken, blijft het ook voor altijd in de grond zitten.
Uit onderzoek van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) is afgelopen zomer gebleken dat deze stoffen nog veel schadelijker zijn dan werd vermoed. Daarop heeft staatssecretaris Stientje van Veldhoven direct gereageerd met een veel strenger beleid.
Grond moet immers altijd worden onderzocht voordat het wordt verplaatst om te gebruiken op een andere plek. Daarbij mag grond die voor een bedrijventerrein wordt gebruikt (bijvoorbeeld) vuiler zijn dan bijvoorbeeld grond waar woningen op worden gebouwd. De staatssecretaris heeft in juli 2019 bepaald dat alle grond die verplaatst en opnieuw gebruikt wordt, niet meer dan 0,1 microgram PFAS per kilo zand mag bevatten. Inmiddels is echter gebleken dat bijna overal in Nederland méér PFAS in de grond zit dan de staatssecretaris heeft toegestaan.
Het gevolg is, dat al het werk stil komt te liggen waarbij het nodig is om grond te verplaatsen. Wegenbouw, woningbouw, uitbaggeren van waterwegen, verzwaren van dijken. Denk in Tilburg bijvoorbeeld aan de aanleg van de fietstunnel bij Stappegoor onder de Ringbaan Zuid, de aanleg van een blauwe ader in de Baroniebaan en de aanleg van kabels en leidingen in de Spoorlaan.
Het wachten is op (weer) nieuwe maatregelen vanuit de Rijksoverheid, waarin wordt aangegeven wat er met vervuilde grond moet gebeuren, maar ook wat de hoeveelheid vervuiling ‘mag’ zijn. Pas dan kan er weer grond worden getest op vervuiling.
Gemeente Tilburg heeft er daarom voor gekozen om niet alle werk stil te leggen, maar om grond die verplaatst moet worden zolang op te slaan in het gebied Zwaluwenbunders. Op die plek kan de grond getest worden zodra er vanuit Den Haag nieuwe maatregelen bekend zijn.
Of die grond ook werkelijk PFAS bevat en zo ja, hoeveel, is nu nog niet bekend.
