René Scherpenisse: “Niet de huur, maar de energierekening gaat de betaalbaarheid van wonen bepalen”

René Scherpenisse is sinds april 2011 directeur van de Tilburgse Woonstichting Tiwos. Geboren en getogen in Rotterdam, maar sinds 1978 woont hij in Tilburg. Hij is opgeleid als opbouwwerker en werkt sinds 1984 in verschillende banen in de volkshuisvesting. René valt op door de vernieuwende manier waarop hij met bewoners van de oude volkswijken van Tilburg de samenwerking opzoekt. Hij vertelt over zijn visie en aanpak.

Bij aanvang legt René een vel papier op tafel waarop een diagram staat afgebeeld. ‘De Samenleving’. René legt uit: “De drie ‘hoeken’, bestaan uit de overheid, de samenleving en de markt, deze drie moeten in balans zijn met elkaar. In het middenveld komen deze drie bij elkaar, daar zitten de Maatschappelijke Organisaties. Er is de laatste tijd veel gedoe om woningcorporaties. De problemen zijn veroorzaakt doordat een aantal corporaties steeds meer is opgeschoven naar de markt-hoek, terwijl ze als stichtingen een maatschappelijke taak hebben. Hoge salarissen, grote auto’s, dure kantoren, bouwen van dure koopwoningen, riskante grondaankopen en derivaten… Tiwos heeft hier nooit aan meegedaan.”

De oudste huurwoningen van Tiwos dateren uit de eerste twee decennia van de twintigste eeuw. René: “Woningcorporaties komen voort uit de gemeenschap, uit verenigingen van burgers, die bestonden al voor de Tweede Wereldoorlog. Na de oorlog schoven deze verenigingen op naar de overheid en werden ze vooral de uitvoerder van beleid. En de regelgeving ging erg ver, zelfs tot aan het aantal tegeltjes op de keukenmuur aan toe. Tot in de jaren ‘80 en ‘90, de jaren van de privatisering, waar in de corporaties verzelfstandigd werden. Vanaf toen zijn alle woonverenigingen stichtingen geworden.”

“Tiwos komt voort uit het Gemeentelijk Woningbedrijf en is in de jaren ‘90 verzelfstandigd. Daardoor heeft Tiwos het oudste woningbezit, en -toen- ook het slechtste. Want toen het nog Gemeentelijk Woningbedrijf was, wilden gemeentelijke politici maar al te graag het geld voor andere dingen gebruiken dan voor het onderhoud van woningen, waar het geld van het Woningbedrijf voor bedoeld was. Dat komt doordat de politiek vaak met een korte termijn visie werkt, het is lastig om veel verder dan vier jaar te kijken. In de jaren ‘60 en ‘70 werd er door gemeentelijke woningbedrijven ook bijna niet meer gebouwd voor de sociale sector, waardoor Tiwos relatief weinig flatjes heeft en veel laagbouw.”

“Met Tiwos willen we nu weer terug richting de gemeenschapshoek, waar het ook vandaan komt. Daarom hebben we ook geen woningen buiten Tilburg en staan we bekend om de goedkoopste huren, gemiddeld €400,- per maand over alle woningen, en zitten we in alle oude volksbuurten in Tilburg, waar veel mensen wonen met weinig geld. Pas hebben we bezoek gehad van een visitatiecommissie, die om de zoveel tijd onderzoekt of we het goed doen, die gaan ook met de gemeente en bewoners praten en we hebben heel erg goed gescoord. De waardering uit dat onderzoek lag een heel stuk hoger dan wat gemidddeld over corporaties in de krant staat.”

De verhuurdersheffing, uit het regeerakkoord , is een serieus probleem. Het heet officieel een ‘verhuurdersheffing’, maar het komt neer op een huurdersheffing, want corporaties mogen het doorberekenen in de huur door die zeker voor de zogenaamde ‘scheefwoners’ stevig te verhogen. We zijn nog aan het berekenen wat de gevolgen precies zullen zijn, maar duidelijk is dat we per jaar ongeveer 6,5 miljoen hieraan kwijt zijn, dat is evenveel als twee maanden huur per woning per jaar. Of evenveel als 50 woningen die je dan niet kunt bouwen. Hierdoor kunnen we veel minder investeren in woningen.”

Het is volksverlakkerij! We voelen ons verantwoordelijk voor onze huurders en daarom nemen we de cijfers van het Nibud als uitgangspunt, die berekend hebben welk deel van het inkomen besteed zou mogen worden aan huur en vaste lasten. We hebben inmiddels uitgezocht dat de laagste inkomens de huurverhoging gecompenseerd krijgen via de huurtoeslag, bij ons geldt dat voor 75% van alle huurders. Daarom zullen we de huurverhoging wel doorvoeren en we helpen de mensen met het invullen van de aanvraag voor huurtoeslag. Deze huurtoeslag is inmiddels wel goed bekend bij mensen en de meesten maken er ook gebruik van.”

“We hebben 25% ‘scheefwoners’, mensen met een relatief hoog inkomen in verhouding tot hun huur. Ik heb geen moeite met de huurverhoging voor die groep, maar ik wil ze zeker ook niet wegpesten want we willen graag gemengde wijken houden. Als zou blijken dat deze groep huurders massaal gaat verhuizen vanwege te hoge huren gaat er iets fout.”

Terug naar de gemeenschap, wat is dat precies? Heb je een voorbeeld? René: “Neem bijvoorbeeld de investering in de Vogeltjesbuurt, waar we ongeveer 100 nieuwe woningen bouwen en de andere woningen gaan verbeteren. Die investering is €17 miljoen. Daar wonen mensen al hun hele leven en de meesten hebben geen enkel vertrouwen in instituten. Daar zijn we begonnen met bewonersavonden om te horen wat mensen willen. We kwamen daar zonder plan. Het eerste halfjaar geloofde niemand dat we geen plan hadden. Er zaten daar op een avond 200 à 300 bewoners en meestal eindigt zo’n avond ermee dat je met pek en veren wordt weggejaagd als je vertelt dat je hun huizen wil gaan slopen. Maar we hebben samen met de bewoners een plan gemaakt en uiteindelijk is de buurt zo tevreden met het resultaat dat 80% zeker wil terugkeren. Het is de eerste keer geweest dat we bij zo’n bewonersavond, waarin sloop wordt aangekondigd, applaus hebben gekregen. Er was draagvlak ontstaan; de architect zei later dat dit het snelste project was dat hij ooit had meegemaakt. Je moet mensen volwassen benaderen en serieus betrekken, dan krijg je snelheid en draagvlak. Ook hoop ik dat mensen zich hierdoor meer verantwoordelijk gaan voelen voor hun wijk, want de wijk is van henzelf.”

“Een ander goed voorbeeld is de nieuwe flat met sociale huurwoningen aan de Caspar Houbenstraat in Jeruzalem. We zijn daar begonnen met een advertentie in de krant: “Wie wil er met ons bouwen?” Op die manier hebben we 50 mensen gezocht, die samen met ons hun eigen sociale huurwoning willen ontwikkelen . Dat vereist wel dat je die mensen betrokken houdt. Alle 50 moesten ze wel ingeschreven staan voor een huurwoning, maar deze mensen hebben we nu uit de wachtrij gehaald voor dit project. Daar staat tegenover dat ze verplicht zijn om naar bewonersbijeenkomsten te komen en mee te werken aan het project. Niet dat ze zelf moeten gaan metselen, maar wel meedenken over hoe de woningen moeten worden. Ik zou niet weten waarom CPO (Collectief particulier opdrachtgeverschap) alleen zou kunnen in de koopsector en niet in de sociale huursector. Mensen kunnen heel erg veel.”

“Tiwos heeft drie kernwaarden: sociaal, gedreven en dichtbij. We willen geen institutie zijn. Bijvoorbeeld, we hebben twee telefoonnummers, één voor klachten en één voor vragen. Maar wat doen mensen, die kiezen gewoon het bovenste nummer. Dus de helft van de telefoontjes die binnenkomen, moet door de telefonist worden doorverbonden. Nu hebben ze hier bij de telefoon wel eens gevraagd of daar geen bandje op kon met een keuzemenu. Dat gaan we dus niet doen, want met een bandje creëer je juist afstand, dat zou haaks staan op onze kernwaarde ‘dichtbij’. Maar ook hebben we in elke wijk buurtwerkers rondlopen, die hebben daar geen kantoor maar lopen buiten rond en zijn aanspreekbaar. Daarnaast hebben we leefbaarheidsconsulenten, die in actie komen bij problemen in de buurt. Als iemand zes weken geen huur heeft betaald, gaan ze langs om te horen welke problemen er spelen en om te helpen een oplossing te zoeken. Hierdoor hebben we de helft minder huisuitzettingen dan de gemiddelde corporatie. Je hebt niet-willers en niet-kunners. Niet-willers zetten we uit, maar niet-kunners helpen we. En uiteindelijk is deze sociale aanpak veel goedkoper, want een uitzetting kost ook heel veel geld.”

“Ook faciliteren is een taak van de woningcorporatie. Het zit in de wortel van de vroegere vereniging. Ik geloof er wel in dat mensen veel meer kunnen dan alleen maar ‘klant’ zijn. Het is dan ook terecht om een groter beroep te doen op mensen, en het kan ook. Als buurten weer functioneren als buurten, wordt het weer vanzelfsprekend. Dat is ook het voordeel van samen bouwen. De buren kennen elkaar al voor ze uiteindelijk in hun huis gaan wonen. En er is zeker veel behoefte aan binding. We faciliteren burgerinitiatieven als die te maken hebben met wonen en die zich afspelen in de buurten waar wij woningen hebben. Zo heeft wijkcentrum Zorgvlied, één van de twee wijkcentra die sinds 2011 in zelfbeheer van de buurt draait, ons gevraagd om een bijdrage. Daar huren we een ruimte die we kunnen gebruiken voor overleg met buurtbewoners en zo helpen we Zorgvlied om de exploitatie dekkend te krijgen. Een ander voorbeeld is een groep bewoners in Berkel-Enschot, die bezig is om een energie-coöperatie te starten en die ons heeft gevraagd om samenwerking. Dat gaan we doen en we zijn met deze mensen in gesprek hierover.”

“Ook de overheid heeft een faciliterende rol, naast dat ze een visie zouden moeten hebben voor de langere termijn op wonen voor alle Tilburgers en een beleid om die visie na te streven. De faciliterende rol van de gemeente is bijvoorbeeld het ter beschikking stellen van grond voor sociale woningbouw. Ik ben erg voor het nieuwe Grondbeleid, dat de gemeente net gepresenteerd heeft. Hierin is opgenomen dat woningcorporaties grond kunnen kopen tegen een lagere prijs, op voorwaarde dat er sterk energiezuinig wordt gebouwd. We gaan hier zeker goed gebruik van maken.”

“Het bouwbesluit van januari 2011, waarin staat waar nieuwe woningen aan moeten voldoen, stelt dat alle nieuwe woningen een EPC, energieprestatie-coëfficiënt, van minimaal 0,6 moeten hebben. Om een lagere grondprijs te krijgen van de gemeente, moet deze EPC maximaal 0,4 zijn. Maar onze nieuwe woningen in bijvoorbeeld de Vogeltjesbuurt hebben een EPC van 0. En dat is echt de toekomst, want niet de huur, maar de energierekening gaat de betaalbaarheid van wonen bepalen. We streven daarom naar woningen die in de toekomst energienotaloos zijn. Huizen moeten geheel zelfvoorzienend worden in energie, zodat er geen energierekening meer aan te pas komt. De uitdaging zit ‘m vooral in de oude woningen en daar is ook veel winst te behalen. Juist deze woningen scoren slecht op energie en we investeren juist hier om ze energie zuiniger te maken.”

Visies uit de stad

Dit is het negende interview in een reeks van 13 over visies uit de stad, over de stad. Volgende week: John la Haye, over duurzaamheid en de Piushaven.

Eerder verschenen:

1. Frank Reestman: “Het Postkantoor is een sociale factor in een wijk”
2. Niek van den Broek: “Als iets in Tilburg lukt, lukt het overal!”
3. Luuk Koelman: “Echt nieuws gaat over duiding van het nieuws”
4. Frank van Boxtel over Regiotaxi: “Welkom bij de fraudeurs met honkbalknuppels!”
5. Gerard Otten: “Tilburg is onvoorspelbaar mooi!”
6. Rob Keijzer, projectontwikkelaar: “De crisis heeft mijn beroep totaal veranderd”
7. Paul van Kemenade: “Creativiteit laat zich nooit inbinden”
8. Leon Vermeulen: “Ik heb er bewust voor gekozen om niet in de schuldhulpverlening te gaan”

Oudere berichten in dezelfde categorie:

Destijds: 1970 René Frijters met de Mounties De Pont verwerft Sleutelwerk René Daniëls Coalitieakkoord ‘Meer voor elkaar’ geeft ruimte aan discussie en kritiek Het Spoorpark is gebouwd op de schouders van een mislukt burgerinitiatief