De komende drie jaar, tot en met 2020, heeft de gemeente Tilburg extra geld – bijna 4,5 miljoen euro, uitgetrokken om mensen met problematische schulden te gaan helpen. De gemeenteraad heeft hieraan in november 2017 goedkeuring aan gegeven en half januari 2018 is het College van B&W (Burgemeester & Wethouders) met een wat verder uitgewerkt plan gekomen.
Schulden komen bijna nooit alleen, maar zijn soms het gevolg en soms de oorzaak van andere problemen, zoals een slechte gezondheid, stress, het verlies van werk en langdurige werkloosheid. Daarbij heeft het geen zin om alleen de schulden op te lossen als niet ook energie wordt gestoken in het oplossen van alle problemen daar omheen. Onderzoek toont aan dat het aanpakken van schulden de eerste stap moet zijn, anders heeft alle andere hulp geen zin. Schulden zorgen voor namelijk voor stress en onrust. Door schulden aan te pakken, creëer je rust en stabiliteit die nodig is om het leven weer op orde te krijgen.
De gemeente Tilburg noemt het nu voorgestelde Schulden Offensief de ‘Er op af aanpak’. Het is een aanvulling op de al bestaande schuldhulpverlening.
Per jaar komen bij de gemeentelijke schuldhulpverlening 4.000 vragen binnen over financiën. Toch zijn er nog veel mensen die niet om hulp vragen, terwijl hen dat wel zou kunnen helpen. Schaamte speelt bij schulden en financiële problemen vaak een belangrijke rol.
De gemeente wil dat deze mensen nu actief worden opgespoord en benaderd. De bedoeling is om mensen te behoeden voor (ergere) schulden en ter voorkoming van (maatschappelijke) kosten die daar weer uit voortvloeien. Wanneer er al sprake blijkt te zijn van complexe ‘onoplosbare’ schulden, zal aan deze mensen een maatwerkoplossing worden geboden. Het opsporen van mensen met (beginnende) schulden wordt een taak van de gemeentelijke schuldhulpverlening, maar ook – en dat is nieuw – van organisaties zoals het UWV (Uitvoeringsinstituut Werknemers
Voorzieningen) en SVB (Sociale Verzekeringsbank).
Overnemen schuldendossiers bewindvoerders
Een aantal bewindvoerders worstelt met de schuldendossiers van zijn cliënten, waardoor deze cliënten niet goed en doeltreffend met hun schulden worden geholpen en ook niet bij de schuldhulpverlening terecht komen. Het gaat hierbij veelal om bewindvoerders met minder dan 50 dossiers. De gemeente schat in dat er ongeveer 200 schulddossiers zijn die niet goed genoeg worden aangepakt en deze dossiers wil zij door de gemeentelijke schuldhulpverlening laten overnemen om ervoor te zorgen dat er een passende aanpak van de schulden en andere problemen komt.
Fiscale en financiële screening
Op het moment dat inwoners zich bij het loket van Werk&Inkomen melden, is er vaak sprake van een terugval in inkomen. Dit is een logisch moment om met mensen hun financiële situatie te bespreken, om te achterhalen of daar problemen zijn of zouden kunnen ontstaan. Dit kan alleen als mensen een dergelijke ‘financiële screening’ ook willen. In dat gesprek kan ook worden besproken of mensen de financiële mogelijkheden gebruiken waar ze recht op hebben en kan als het nodig is ook concrete hulp worden geboden.
Wajongers, WW-ers en ouderen
Om Wajongers en WW-ers hulp te bieden gaat de gemeentelijke schuldhulpverlening samenwerken met het UWV, aangezien deze mensen anders niet bij de gemeente in het vizier zullen komen. Om ouderen met een AOW te bereiken wordt samenwerking gezocht met de SVB.
Nieuwe huurders woningcorporaties
Via een samenwerking met de woningcorporaties willen de gemeente als extra service een financiële check bieden aan nieuwe huurders in de impulswijken. Op dit vlak loopt er nu al een proef in Tilburg-West, waarbij nieuwe huurders door tussenkomst van de huismeester of de woonconsulent van de woningcorporatie thuis een ‘financiële APK’ aangeboden krijgen. Als blijkt dat dit goed werkt zal dit verder worden uitgebreid.
Financiële ambulance
De gemeente en stichting De Vonk richten samen een financiële ambulance op om waar nodig bij mensen met een zeer acute, financiële hulpvraag langs te gaan. Deze dienstverlening is vernieuwend en gaat bij mensen letterlijk ‘Erop af’. Deze eerste hulp moet binnen 48 uur in actie kunnen komen en bestaat uit de inzet van een expertiseteam in schulden. Het team is bereikbaar via een speciaal
telefoonnummer.
Voorkomen van schulden
Met de zorgverzekeraars CZ en VGZ en de Tilburgse woningcorporaties wordt afgesproken dat zij bij de gemeente aan de bel trekken wanneer zij een betaalachterstand bemerken. Dit is vaak het eerste signaal dat er financieel iets mis is of dreigt te gaan. Zodoende kunnen medewerkers van schuldhulpverlening deze mensen bijtijds benaderen, voordat schulden mogelijk uit de hand lopen.
Onoplosbare schulden
Steeds meer schuldendossiers blijven onopgelost. Niet alleen in Tilburg, maar landelijk is dit een probleem dat steeds vaker voorkomt. Het lukt een groeiende groep mensen niet om uit de schulden te komen waardoor hun problemen van kwaad tot erger worden.
Dit gegeven is voor de landelijke branchevereniging NVVK (Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet) aanleiding geweest om de Hogeschool Utrecht, lectoraat Schulden en Incasso, in 2014 een onderzoek te laten uitvoeren naar de knelpunten en oorzaken van de onoplosbaarheid van schulden. Volgens de uitkomsten van dit onderzoek zijn de oorzaken gelegen in juridische belemmeringen, het gemeentelijke beleid en het gedrag van de schuldenaar.
Met de voorzieningen die er in Tilburg al zijn en daar bovenop de nieuwe aanpak, kan het gemeentelijk beleid niet langer meer een obstakel vormen. Blijven over het gedrag van de schuldenaar en juridische obstakels. Voor welwillende inwoners die er zelf alles aan willen doen om hun problemen op te lossen en die te kampen hebben met een ‘onoplosbare schuld’ wil de gemeente Tilburg via het Ondersteuningsfonds de mogelijkheid bieden om schulden ‘over te nemen’. Deze hulp is niet onvoorwaardelijk. Bij deze onorthodoxe oplossing zal van de betrokkene geëist worden dat deze actief en gemotiveerd meewerkt aan het structureel oplossen van de problematiek.
Om te beoordelen of iemand voor dergelijke hulp in aanmerking kan komen, maakt de Toegang gebruik van de waardedriehoek van het Instituut voor Publieke Waarden (IPW) als hulpmiddel. Hiermee wil de gemeente bereiken dat er hoe dan ook oplossingen worden gevonden op het moment dat de welwillende burger vastloopt, hetzij via de Toegang hetzij via het Tilburgse Ondersteuningsfonds. Met de waardedriehoek kan dat op basis van argumenten worden gedaan.
Alle acties en maatregelen die nu op touw worden gezet, worden in het voorjaar van 2020 geëvalueerd, zodat de resultaten kunnen worden gebruikt voor de schuldenaanpak na 2020.